Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng phát biểu chỉ đạo hội nghị. (Ảnh: Trần Việt/TTXVN)

Sáng 22/3, tại Hà Nội, Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới phối hợp với Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) giai đoạn 2018-2020.

Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu trong quá trình triển khai chương trình, tuyệt đối không được làm theo phong trào, xuê xoa trong quá trình thẩm định, đánh giá, công nhận sản phẩm OCOP. Điều này sẽ làm ảnh hưởng tiêu cực đến thương hiệu của các sản phẩm OCOP.

Gần 4.500 sản phẩm đạt 3 sao trở lên

Theo báo cáo từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, triển khai chương trình OCOP, có 4.469 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên của 59 tỉnh, thành phố, vượt 1,86 lần so với mục tiêu giai đoạn 2018-2020.

Các địa phương đã tổ chức 66 hội chợ về sản phẩm OCOP (cấp tỉnh, huyện) với trên 10.000 gian hàng; 1.016 hợp đồng, bản ghi nhớ hợp tác giữa các chủ thể OCOP và đơn vị thương mại được ký kết; trong đó, 354 chủ thể có sản phẩm được phân phối ổn định trong các hệ thống siêu thị, nhất là Central Retail, Saigon Coop, Mega Market... và một số siêu thị địa phương.

Nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo đã được các địa phương triển khai hiệu quả như: hội chợ OCOP thường niên của tỉnh Quảng Ninh; chuỗi sự kiện kết nối sản phẩm các vùng miền của thành phố Hà Nội; nhịp cầu xúc tiến thương mại và đầu tư gắn với OCOP của tỉnh Đồng Tháp, từ đó góp phần tạo sức lan tỏa, nâng cao hình ảnh sản phẩm và thương hiệu OCOP Việt Nam trên thị trường.

Các sản phẩm OCOP sau khi được công nhận đã gia tăng giá trị, góp phần giúp các chủ thể tăng quy mô sản xuất và doanh thu. Kết quả đánh giá của các địa phương cho thấy, có 60,7% chủ thể OCOP đạt từ 3 sao trở lên có doanh thu tăng bình quân 17,6%/năm; giá bán các sản phẩm sau khi được chính thức công nhận OCOP tăng bình quân 12,2%.

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường, nhiều sản phẩm được gắn sao OCOP có chất lượng rất tốt, mẫu mã của sản phẩm vùng núi không kém gì các sản phẩm tinh xảo của miền xuôi, thậm chí là quốc tế. Số lượng các sản phẩm đạt 3 sao trở lên đạt gần 4.500 cho thấy sự thành công của chương trình giai đoạn 1.

Tuy nhiên, báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng cho hay vì là chương trình mới nên giai đoạn đầu triển khai OCOP, một số địa phương còn nhiều lúng túng trong cách làm, xác định lợi thế, tiềm năng và chủ thể sản xuất.

Ngoài ra, các địa phương mới tập trung vào hoàn thiện các sản phẩm đã có, chưa quan tâm phát triển sản phẩm mới gắn với vùng nguyên liệu, đặc biệt là các làng nghề truyền thống.

Nhiều chủ thể chưa hiểu rõ về định hướng, yêu cầu của chương trình, đặc biệt là các quy định của pháp luật trong sản xuất và phân phối sản phẩm, do đó còn nhầm lẫn giữa chất lượng sản phẩm với bao bì và nhãn mác.

Cùng quan điểm trên, đại diện lãnh đạo Ủy ban Nhân dân tỉnh Sơn La cho rằng nhiều địa phương tại tỉnh vẫn chủ yếu tập trung lựa chọn các sản phẩm sẵn có, tính cộng đồng chưa cao để đưa vào tham gia Chương trình OCOP và phân hạng sản phẩm, chưa chú trọng đến phát triển các sản phẩm có tiềm năng, lợi thế của địa phương để nâng cao chất lượng.

Đặc biệt, tình trạng lẫn lộn giữa sản phẩm OCOP và các sản phẩm chưa đạt chuẩn khác gây nên sự nhầm lẫn của người tiêu dùng về sản phẩm OCOP.

Theo ông Vũ Thành Long, Trưởng ban Xây dựng nông thôn mới tỉnh Quảng Ninh, trong quá trình thực hiện OCOP, các sản phẩm tại địa phương trải qua các khâu kiểm định, hoàn thiện sản phẩm, đánh giá lại và cấp chứng chỉ. Sau đó, trong suốt quá trình đưa ra thị trường, tiếp tục kiểm tra, nếu sản phẩm không đảm bảo, kiên quyết loại ra khỏi chương trình.

Trong quá trình thực hiện, nhiều đơn vị đã không đảm bảo về sản xuất, chất lượng. Tỉnh cũng đã tiến hành loại khoảng 60 sản phẩm khỏi OCOP.

Ông Trần Huy Oánh, Chánh văn phòng điều phối nông thôn mới tỉnh Hà Tĩnh, cũng chia sẻ đây là chương trình mới nên cách tiếp cận, cách làm mới, dẫn đến nhận thức, sự hiểu biết của cán bộ các cấp và cộng đồng, người sản xuất còn hạn chế. Các tổ chức kinh tế tham gia chương trình OCOP có quy mô còn nhỏ, năng lực quản trị yếu, thiếu kiến thức về kinh tế thị trường và phát triển sản phẩm theo chuỗi giá trị.

Phải làm thực chất

Là một chương trình mới, OCOP sẽ khó tránh khỏi việc nhiều chủ thể tham gia chưa hiểu rõ về định hướng, yêu cầu của Chương trình, cũng như còn nhầm lẫn giữa chất lượng sản phẩm với bao bì và nhãn mác. Điều này dễ khiến Chương trình OCOP triển khai như một hình thức thi đua, phong trào.

Theo ông Trần Huy Oánh, cần sớm ban hành Đề án Chương trình Mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2021-2025 để các địa phương có cơ sở ban hành Đề án thực hiện trong giai đoạn tới đồng thời rà soát, đánh giá và hoàn thiện lại Bộ tiêu chí đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP đảm bảo phù hợp hơn với yêu cầu thực tiễn.

Cùng đó, Ban Chỉ đạo Trung ương yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tăng cường quản lý thực hiện Chương trình, nhất là việc kiểm tra, hướng dẫn, kiểm soát chặt chẽ chất lượng sản phẩm, vệ sinh an toàn thực phẩm để tạo niềm tin, xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP trong lòng người tiêu dung; chỉ đạo, hướng dẫn đánh giá phân hạng sản phẩm tại các địa phương, đảm bảo thực chất, tránh tính trạng chạy theo thành tích về số lượng sản phẩm đạt chuẩn.

Khách tham quan gian trưng bày các sản phẩm OCOP tại hội nghị. (Ảnh: Trần Việt/TTXVN)

Cũng theo ý kiến của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Nam, ngoài việc tuyên truyền sâu rộng về OCOP, ngành công thương và ngành nông nghiệp nên nghiên cứu thống nhất, quy định chung Bộ tiêu chí đánh giá, cấp Giấy công nhận sản phẩm chung là sản phẩm OCOP; không nên để tình trạng cùng một sản phẩm vừa cấp Giấy công nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, vừa cấp giấy công nhận sản phẩm OCOP (tiêu chí, tiêu chuẩn để đánh giá và công nhận của 2 loại này gần như có tính tương đồng).

Ngoài ra, các bộ, ngành cũng cần bổ sung, hoàn thiện Bộ tiêu chí đánh giá, phân hạnh sản phẩm OCOP, trong đó cần tăng điểm tiêu chí chất chượng sản phẩm; xây dựng phần mềm đánh giá phân hạng, lưu hồ sơ phân hạng... bởi đây sẽ là yếu tố giúp cho chương trình tập trung cho phát triển sản phẩm theo chiều sâu, không chạy theo số lượng.

Tại hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng chỉ đạo trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì phối hợp với các bộ, ngành khẩn trương hoàn thiện hồ sơ của Chính phủ trình Quốc hội phê duyệt Chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu Quốc gia Xây dựng Nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, muộn nhất vào tháng 6/2021.

"Lưu ý những sản phẩm có lợi thế, đặc trưng của địa phương, gắn với yếu tố văn hóa, con người ở mỗi khu vực, vùng miền, dân tộc để phục vụ phát triển kinh tế du lịch; từng bước định hướng, nâng cao chất lượng, tăng cường đổi mới, sáng tạo, đặc biệt đối với sản phẩm OCOP đạt cấp độ quốc gia nhằm mở rộng và thúc đẩy thị trường," Phó Thủ tướng nói.

Ngoài ra, phải chú trọng phát triển các loại hình tổ chức kinh tế tham gia Chương trình OCOP; trong đó, ưu tiên hỗ trợ một cách thực chất hơn các hợp tác xã, doanh nghiệp, phát huy vài trò đầu tàu trong các chuỗi giá trị sản phẩm OCOP; đẩy mạnh xúc tiến thương mại, quảng bá một cách bài bản, đồng bộ và thường xuyên, tăng cường quản lý giám sát sản phẩm OCOP, xây dựng thương hiệu OCOP quốc gia làm cơ sở để đẩy mạnh thị trường và tiếp cận thị trường quốc tế.

Đối với các đề xuất, kiến nghị của các bộ, ngành, địa phương, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nghiên cứu, tiếp thu để tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành liên quan để xây dựng Chương trình OCOP giai đoạn 2021-2025.../.