Trong bối cảnh mùa đông đang tới gần và nguy cơ lịch sử tái diễn, Ukraine đã nỗ lực đưa ra nhiều biện pháp phòng, chống mất điện, đầu tư mở rộng công suất và bảo vệ hệ thống năng lượng dễ bị tổn thương.

Chiến dịch tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của Nga nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng dân sự của Ukraine kéo dài từ tháng 10-2022 đến tháng 3-2023 đã khiến hàng triệu người Ukraine không được tiếp cận với hệ thống sưởi và nước nóng trong bối cảnh mùa đông khắc nghiệt.

Công nhân sửa chữa cơ sở hạ tầng tại một nhà máy điện bị hư hại ở vùng Kiev (Ukraine). Ảnh: Getty

Trung bình một người Ukraine đã phải trải qua khoảng 35 ngày không có điện. Thiệt hại vật chất gây ra cho cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine đã được Liên hợp quốc ước tính lên tới 10 tỷ USD, với phần lớn thiệt hại là tại các nhà máy phát điện và đường dây truyền tải điện. Công suất phát điện của nước này đã giảm một nửa so với mức trước khi xung đột nổ ra vào tháng 2-2022.

Trước một hệ thống năng lượng đầy “thương tích”, Ukraine đang tính toán để chuẩn bị cho một mùa đông khắc nghiệt đang đến gần. Với hệ thống phòng không hạn chế của Ukraine, Nga đã nhắm mục tiêu vào mạng lưới năng lượng một cách dễ dàng.

Tuy nhiên, theo Phó Giám đốc Cơ quan Tình báo quốc phòng Ukraine Vadym Skibitsky, mùa đông năm nay, Nga sẽ khó thực hiện các cuộc tấn công hơn. Mặt khác, cùng với việc sửa chữa hệ thống lưới điện kể từ mùa xuân năm 2023, các nhà kinh doanh năng lượng Ukraine đã nỗ lực để bảo đảm nguồn dự trữ than và khí đốt cho mùa đông này. Khi bắt đầu bước vào mùa sưởi ấm, Ukraine đã tích lũy được 16 tỷ mét khối khí đốt trong kho, cao hơn đáng kể so với con số 14,7 tỷ mét khối của năm ngoái.

Công ty Năng lượng nhà nước Naftogaz cũng đang nỗ lực tăng cường sản xuất, vận hành 54 giếng khí đốt mới xây dựng trong năm 2023. Điều này giúp Ukraine đạt được mức tự cung cấp chưa từng có và đưa Kiev thoát khỏi sự phụ thuộc vào châu Âu. Trong khi đó, bất chấp mọi khó khăn, nước này đã xây dựng lại một số tổ máy điện đã bị mất ở những địa điểm gần tiền tuyến.

Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cho biết, các biện pháp tương tự đang được thực hiện trên toàn quốc. Nhà điều hành lưới điện quốc gia Ukrenergo cho biết, lưới điện chính, một trong những bộ phận bị hư hỏng nặng nhất của hệ thống năng lượng, đã sẵn sàng truyền tải vào mùa đông.

Ukraine đã được nối vào lưới điện của Liên minh châu Âu (EU), cho phép Kiev đồng bộ hóa với khối này. Nhưng các cuộc tấn công ồ ạt vào cơ sở hạ tầng năng lượng Ukraine đã khiến sự cân bằng đó bị lung lay.

Chủ tịch Ukrenergo Volodymyr Kudrytskyi nói với CNN: “Mục tiêu của chúng tôi là làm cho các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của Nga trở nên kém hiệu quả đến mức đối phương sẽ từ bỏ ý tưởng này”.

Hiện tại Ukraine đã có những biện pháp bảo vệ các tòa nhà quan trọng bằng bao cát và lồng kim loại để ngăn ngừa thiệt hại do mảnh vỡ rơi xuống.

“Tất nhiên, yếu tố then chốt để bảo vệ cơ sở hạ tầng năng lượng là hệ thống phòng không. Khoảng một nửa lưới điện cao thế đã ngừng hoạt động sau các cuộc tấn công lớn vào mùa trước. Phải mất nhiều tháng và trong một số trường hợp thậm chí nhiều năm, để khôi phục hoàn toàn”, Chủ tịch Ukrenergo Volodymyr Kudrytskyi nói; đồng thời nhấn mạnh, công ty đã chuẩn bị thiết bị dự trữ, đào tạo đội ngũ sửa chữa và điều phối viên để đối phó với hậu quả của các cuộc tấn công có thể xảy ra và thiết lập chuỗi cung cấp điện dự phòng cho người tiêu dùng.

Sự ổn định của hệ thống năng lượng phụ thuộc phần lớn vào việc Ukraine cung cấp đủ hệ thống phòng không bổ sung trong những tuần tới.

Đầu tháng 11, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky thông báo rằng, nhiều hệ thống NASAMS - hệ thống phòng không tiên tiến nhất do phương Tây cung cấp đã đến nước này và đang được triển khai. Đây là điều kiện cần thiết để bảo vệ toàn bộ dân thường cùng với các nhà máy điện và đường dây truyền tải trên khắp Ukraine.

Hiện tại, chỉ có Kiev được hưởng lợi từ những lá chắn chống tên lửa hiện đại của phương Tây, trong khi có ít nhất 45 thành phố khác cần được bảo vệ. Do đó, việc tăng cường khả năng phòng không là lựa chọn duy nhất để bảo đảm mức độ bảo vệ cao trong mùa đông sắp tới.

Nhiều quan chức và kỹ sư ngành Điện của Ukraine tỏ ra lạc quan nhưng mạng lưới năng lượng của nước này vẫn dễ bị tổn thương. Nếu hệ thống phòng không của Kiev vẫn chưa đủ để bao phủ toàn bộ đất nước, hàng triệu người dân Ukraine có nguy cơ trải qua những đêm lạnh thiếu ánh sáng, nước ấm... Không chỉ vậy, nền kinh tế quốc gia này cũng như các doanh nghiệp sẽ phải trải qua những khó khăn tương tự.