Làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Tân Lập, xã Tân Trào (Sơn Dương) thành công trong việc bảo tồn văn hóa nhà sàn.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh dẫn đến hệ quả là mỗi nhà làm homestay theo một kiểu, thiếu tính gắn kết cộng đồng chung. Những yếu tố lai căng, hiện đại được lắp ghép khập khiễng vào những yếu tố bản sắc dân tộc truyền thống. Cái nhìn thấy rõ nét nhất, phá vỡ không gian làng bản chính là những ngôi nhà lợp mái tôn xanh, đỏ hiện đại. Đồng chí Dương Minh Toàn, Bí thư chi bộ thôn Cao Đường, xã Yên Thuận (Hàm Yên) chia sẻ, xã đang có hướng phát triển Cao Đường thành điểm du lịch cộng đồng ấn tượng. Nhưng điều lo ngại nhất của thôn là bà con làm nhà sàn lợp mái tôn ngày càng nhiều. Như vậy sẽ phá vỡ vẻ hoang sơ, giản dị trong văn hóa truyền thống của người Mông, Dao bản địa. Nếu đã có chủ trương, quy hoạch du lịch cộng đồng cụ thể tôi nghĩ xã cần có công tác tuyên truyền, cấp phép xây dựng ở những khu vực này. Tránh việc làm nhà tự phát, lộn xộn thiếu quy hoạch, phá vỡ bản sắc.

Nhớ lại mấy mùa lễ hội trước ở xã Hồng Thái (Na Hang), do lượng khách đông, một số du khách được giới thiệu lên ở tạm trong ngôi nhà gỗ lợp mái tôn xanh của một hộ dân tộc Dao Tiền gần đó. Mấy du khách nhất quyết không ở, họ chịu khó đi xa hơn và tìm được một ngôi nhà gỗ lợp ngói âm dương có hướng nhìn ra thung lũng rất đẹp. Xung quanh nhà là vườn lê cổ thụ, mọi thứ gần như nguyên bản. Uống một chén chè Shan tuyết nóng, một vị khách nói “Đấy du lịch homestay không cần quá cầu kỳ, chúng tôi cần tìm về bản sắc, sự giản dị, hiếu khách”. Thấm thía câu nói của du khách, mới đây ông Bàn Tiến Sỹ, thôn Khau Tràng, xã Hồng Thái quyết tâm phục dựng thêm một ngôi nhà gỗ mái ngói âm dương để làm homestay Mắc Cọp. Ai cũng khen ngôi nhà của ông Sỹ đẹp, hài hòa với không gian chung. Chính vì biết cách làm mà homestay Mắc Cọp thu hút ngày càng đông khách.

Trước đây thôn Tân Lập, xã Tân Trào (Sơn Dương) cũng rơi vào tình trạng trên. Nhà nhà đua nhau làm nhà ống, lợp tôn, không gian chiến khu xưa bị đảo lộn. Nắm được tình hình trên xã Tân Trào kiên quyết không cấp phép xây dựng nhà trái quy hoạch. Kiên trì vận động người dân quay lại làm nhà sàn lợp lá cọ truyền thống. Giờ đây du khách về làng du lịch cộng đồng Tân Lập, ấn tượng đầu tiên chính là quần thể nhà sàn lợp lá cọ thấp thoáng sau bóng đa Tân Trào lịch sử.

Giữ gìn bản sắc là yếu tố cốt lõi để phát triển du lịch homestay. Vừa qua huyện vùng cao Lâm Bình cho phục dựng lại nhà trình tường của người Mông thôn Khuổi Trang, Khuổi Củng, xã Xuân Lập. Đồng chí Triệu Văn Liều, Bí thư chi bộ thôn Khuổi Củng cho biết, từ năm 2020 đến nay thôn Khuổi Củng có 5 ngôi nhà trình tường được khôi phục. Chúng tôi đang bàn bạc thống nhất lợp lá hay ngói. Đã là du lịch cộng đồng phải thống nhất, không thể mỗi nhà làm một kiểu. Đây là tương lai lâu dài của Khuổi Củng nên chúng tôi làm nghiêm túc và quyết tâm làm.

Theo phản ánh của các thôn đang làm du lịch cộng đồng, để xóa mái tôn thì huyện, xã cần đẩy mạnh tuyên tuyền, có quy hoạch, sắp xếp lại dân cư, nhà cửa một cách cụ thể. Cán bộ xây dựng, địa chính tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, cấp phép đúng quy hoạch. Để việc xây dựng nhà cửa của các điểm du lịch homestay đi vào nền nếp, đúng định hướng, đúng bản sắc dân tộc.