Hồn cây - hồn làng

Theo báo cáo của Chi cục Kiểm lâm tỉnh, hiện toàn tỉnh có 7 cây di sản riêng lẻ đã được công nhận tại các huyện Na Hang, Lâm Bình, Sơn Dương và 1 quần thể 25 cây nghiến di sản đã được công nhận tại thôn Biến, xã Phúc Sơn (Lâm Bình).

Công tác bảo tồn các cây di sản trước và cả sau khi được công nhận đều phát huy được sự chung tay bảo vệ, gìn giữ của cộng đồng. Tại huyện Sơn Dương, hiện có 4 cây di sản đã được công nhận, trong đó có 3 cây di sản tại thôn Tân Lập, xã Tân Trào gồm cây Sanh khu vực Đồng Lủm, cây Đa thuộc khu vực Ao Rừm, cây Đa thuộc khu vực Ba Khe, Núi Hồng, thôn Tân Lập; cây Thị trong khuôn viên gia đình ông Hà Trung Kiên, thôn Trầm, xã Hợp Thành.

Ông Bế Văn Hai, 75 tuổi sinh ra và lớn lên tại thôn Tân Lập, xã Tân Trào. Ngôi nhà cũ của ông Hai cách cây Sanh vừa được công nhận là cây di sản đầu năm nay chỉ vài chục mét. Cạnh cây Sanh là dòng suối Lũng Tẩu róc rách chảy từ dãy núi Hồng quanh năm đầy nước, cũng là nơi nô đùa của đám trẻ quanh vùng.

Ông Bế Văn Hai, thôn Tân Lập giới thiệu với khách tham quan cây Sanh di sản.

Những ngày này, dưới bóng cây Sanh xum xuê tỏa bóng mát, khách du lịch, trẻ em và người dân xung quanh đến chiêm ngưỡng, tham quan cây Sanh rất đông. Ông Hai tự hào bảo: “Thiên nhiên ban tặng cho làng Tân Lập 3 cây di sản nên ngay từ khi còn nhỏ, người dân trong làng đã có ý thức bảo vệ các cây này. Chúng tôi nhắc nhở nhau không trèo lên cây, ngắt lá, bẻ cành”. trước khi được công nhận là cây di sản, ông Hai thường xuyên dọn dẹp vệ sinh, phát quang, nhặt rác khu vực xung quanh cây Sanh.

Từ khi còn nhỏ, cây Sanh đã tươi tốt, tỏa bóng mát cho người dân đi chợ, đi làm đồng giữa trưa nóng bức về dừng chân nghỉ ngơi. Theo hồ sơ di sản, cây Sanh khu vực Đồng Lủm có tuổi đời 250 năm. Sau khi cây Sanh được công nhận cây di sản, ông Hai đã bỏ tiền cá nhân của mình để mua hai bộ bàn ghế, phục vụ du khách đến tham quan cây Sanh. Ông còn thường xuyên lui tới đây để quét dọn, vệ sinh dưới gốc cây này.

Còn tại Bản Bung, xã Thanh Tương (Na Hang), nơi có 2 cây nghiến đã được công nhận là cây di sản, người dân luôn coi việc bảo vệ hai cây nghiến là trách nhiệm hàng ngày từ bao đời nay. Bà Nông Thu Hoài, Trưởng thôn Bản Bung kể: “Người dân Bản Bung coi mỗi cây trong rừng, nhất là những cây to, lâu năm đều có linh hồn, bảo vệ cây cũng là bảo vệ hồn làng. Bởi vì cây che chở, bảo vệ môi trường sống cho con người”.

Du khách tham quan cây Nghiến ở Bản Bung, xã Thanh Tương (Na Hang).

Trong các cuộc họp thôn và trên loa truyền thanh, bà Hoài đều tuyên truyền đến người dân ý thức giữ gìn bảo vệ cây di sản, không xâm phạm đến cây rừng. Mỗi trận mưa to, bà và người dân rất lo lắng cho những cây nghiến trong rừng nên sau khi tạnh mưa, bà cùng với các hộ dân lại đi lên rừng kiểm tra hai cây di sản. Trong thôn, ai có nương trồng ngô, cỏ voi khi đi qua hai cây nghiến di sản đều để ý, quan sát sự sinh tồn của cây. Mỗi lần có đoàn khách đến tham quan 2 cây di sản, thôn đều có đại diện là người dân tham gia dẫn đường.

Phát huy giá trị cây di sản

Đồng chí Khổng Văn Quang, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Na Hang cho biết, hiện nay, Hạt không chỉ chú trọng công tác bảo tồn cây di sản mà còn phát huy giá trị của cây di sản. Hạt đã phối hợp với Ban Quản lý rừng đặc dụng phòng hộ Na Hang và các cơ quan chuyên môn xây dựng các tua, tuyến du lịch khám phá rừng nguyên sinh, đưa địa điểm hai cây nghiến di sản vào tua du lịch này như tuyến du lịch khám phá từ Nà Niếng, Bản Bung đi Đông Khăm, trải nghiệm suối đá đỏ, rừng nguyên sinh, hang Bó Kim, tham quan cây di sản. Chỉ tính trong năm 2024, có khoảng 4 nghìn khách du lịch trải nghiệm hai cây di sản tại Bản Bung. Hai cây di sản đã trở thành điểm nhấn trong phát triển du lịch của huyện.

Lực lượng kiểm lâm và người dân địa phương tuần tra, bảo vệ cây Đa di sản thuộc khu vực Ba Khe - Núi Hồng, thôn Tân Lập, xã Tân Trào.

Đồng chí Hoàng Đức Soài, Chủ tịch UBND xã Tân Trào (Sơn Dương) cho biết, UBND xã không chỉ giao cho các hộ gia đình có diện tích đất gần cây di sản mà còn phối hợp chặt chẽ với Ban quản lý các khu du lịch tỉnh Tuyên Quang, Hạt Kiểm lâm huyện trong việc đưa cây di sản vào các tua, tuyến du lịch phục vụ khách tham quan.

Trong chuyến du lịch mới đây cùng gia đình tới Tân Trào, được tham quan các cây di sản tại thôn Tân Lập, anh Đinh Văn Phương, du khách đến từ Hà Nội rất thích thú. Anh cho biết: “Việc đưa các cây di sản là một điểm đến trải nghiệm trong hành trình khám phá các điểm di tích tại Tân Trào là hướng đi đúng nhằm phát huy giá trị các cây di sản, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Từ đó nâng cao hơn nữa ý thức và trách nhiệm bảo tồn, gìn giữ giá trị cây di sản trong cộng đồng”.

Tuyên Quang có tỷ lệ che phủ rừng lớn nhất cả nước, tại nhiều địa phương còn nhiều quần thể nghiến hàng nghìn năm tuổi và các loại cây cổ thụ khác. Vì vậy dư địa để trình đề xuất cây di sản còn khá lớn. Bảo tồn, phát huy giá trị của cây di sản không những làm cho cây di sản trở thành sản phẩm du lịch đặc biệt mà chính là bảo tồn nét đẹp văn hóa, biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, tình yêu thiên nhiên của người dân Tuyên Quang. Do đó, bảo tồn, phát huy giá trị cây di sản là trách nhiệm của mỗi người dân, trách nhiệm của cả cộng đồng.