ĐBQH Ma Thị Thúy chất vấn Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội về tình trạng thu sai Bảo hiểm xã hội đối với chủ hộ kinh doanh cá thể

Chất vấn Bộ trưởng Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung, đại biểu Ma Thị Thúy nêu việc chậm, trốn đóng Bảo hiểm xã hội gây hệ lụy rất lớn, ảnh hưởng hàng trăm nghìn người lao động (206.468 người). Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết tình hình thực tế như thế nào? Nguyên nhân của tình trạng này? Bộ trưởng có giải pháp gì để ngăn chặn, xử lý triệt để vấn đề này?

Đại biểu cũng đề cập, thời gian qua, dư luận bức xúc trước tình trạng thu sai Bảo hiểm xã hội đối với chủ hộ kinh doanh cá thể. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết quan điểm của Bộ về vấn đề này và hướng giải quyết ra sao?

Trả lời nội dung chất vấn, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết: Về vấn đề chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, đến hết năm 2022, khối lượng chậm đóng, trốn đóng tăng 2,69% so với mức của năm 2021, có 26.670 doanh nghiệp, đơn vị chậm đóng, trốn đóng. Bộ đã điều chỉnh, thực hiện các giải pháp để đảm bảo quyền lợi cho các đối tượng. Cho đến nay, các đối tượng tham gia bảo hiểm bị ảnh hưởng về chế độ, chính sách đã được giải quyết một cách căn bản.

Bộ trưởng Bộ Lao đông, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung trả lời nôi dung chất vấn của đại biểu Ma Thị Thúy

Phân tích nguyên nhân của tình trạng này, Bộ trưởng cho biết, thời gian qua, các doanh nghiệp gặp khó khăn do thiếu đơn hàng, cơ quan quản lý bảo hiểm chưa quản lý hết đối tượng, quản lý, sử dụng thiếu hiệu quả, ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối cơ sở dữ liệu chưa tốt. Bộ đã triển khai các biện pháp cụ thể, thực hiện nguyên tắc người lao động thu đến đâu thì thực hiện chính sách tới đó.

Về lâu dài, Bộ trưởng cho rằng, cần sửa Luật Bảo hiểm xã hội, các nội dung này cũng được trình bày trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp tháng 10, trong đó sẽ quy định rõ khái niệm, phạm vi hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, áp dụng một số chế tài mạnh mẽ, kiên quyết, hiệu quả hơn đối với hành vi này như thông lệ quốc tế.

Về vấn đề thu sai Bảo hiểm xã hội đối với chủ hộ kinh doanh cá thể, Bộ trưởng cho biết, trong báo cáo của của Ban Dân nguyện của Quốc hội tại phiên khai mạc đã nêu rất rõ. Thời gian vừa qua, cơ quan Bảo hiểm xã hội có thu sai một tỷ lệ không nhỏ chủ hộ kinh doanh cá thể. Đây không phải là đối tượng quy định đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Việc thu sai này diễn ra suốt từ năm 2003  đến năm 2016. Bộ cũng đã phát hiện chuyện này và đã chấn chỉnh Bảo hiểm xã hội, về cơ bản đã được giải quyết.

Ban Kinh tế Trung ương và Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cũng vừa kết thúc 8 đoàn kiểm tra xung quanh vấn đề này và vấn đề chuẩn bị sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội. Quan điểm của bộ, đây là nội dung chưa được quy định trong Luật Bảo hiểm. Do đó, cần phải đánh giá một cách rất cụ thể, phải đặt lợi ích của người lao động, của hộ kinh doanh lên hàng đầu. Cơ quan công quyền làm sai thì cơ quan công quyền phải xin lỗi nhân dân và xử lý theo quy định.

Về hướng giải quyết, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nêu các hướng  để giải quyết: Bộ sẽ đề xuất nếu được chuyển toàn bộ số hộ kinh doanh đã bị thu sai này sang bảo hiểm bắt buộc để đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Những trường hợp không muốn hoặc không có nhu cầu thì có thể chuyển sang bảo hiểm tự nguyện. Trong trường hợp cả người lao động, lẫn cơ quan không đồng ý thì phải thoái thu, trả lại quyền lợi cho họ và tính lãi ít nhất bằng quỹ tăng trưởng mà quỹ bảo hiểm đã và đang sử dụng để tăng trưởng. Bộ trưởng khẳng định, phải đặt quyền lợi, lợi ích của người lao động lên hàng đầu để đảm bảo người đã đóng bảo hiểm được hưởng các chế độ, về già có lương hưu và cuộc sống ổn định.

Liên quan đến vấn đề thu sai bảo hiểm đối với hộ kinh doanh cá thể, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng chỉ đạo Bộ trưởng Bộ Tài chính và Quỹ Bảo hiểm xã hội Việt Nam tiếp tục trả lời và làm rõ hướng giải quyết.

Trả lời câu hỏi của đại biểu Quốc hội về vấn đề thu sai đối tượng bảo hiểm xã hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, năm 2003, chúng ta có chủ trương mở rộng độ bao phủ bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã có văn bản hướng dẫn cho một số tỉnh về đóng bảo hiểm xã hội. Có 54 tỉnh thu của 4240 đối tượng từ năm 2003 đến năm 2016, đến năm 2016 thì có chủ trương dừng lại, nhưng có một số đối tượng vẫn nộp tiếp đến năm 2020 thì dừng hẳn.
Bộ trưởng Bộ Tài chính cho rằng, về bản chất và đạo lý không có gì sai, nhưng vẫn bị vướng về quy định pháp luật. Cụ thể, quy định của pháp luật bảo hiểm xã hội là phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm, nhưng ở đây, các chủ hộ kinh doanh không có hợp đồng giao kết, mà chỉ có hợp đồng của họ với nhân viên, những nhân viên của họ được nộp bảo hiểm xã hội bắt buộc, nhưng đối với các chủ hộ thì không có hợp đồng với ai cả, nên không được nộp bảo hiểm.
Về bản chất, những đối tượng này vừa là chủ hộ, vừa là người lao động, vừa có thu nhập, nên việc được tham gia bảo hiểm có thể coi là chấp nhận được, nhưng pháp luật lại không quy định, nên có thể kết luận là sai đối tượng. Bộ trưởng cho rằng, tới đây, khi tiến hành sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội sẽ cho phép chủ hộ kinh doanh được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.