Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đề xuất bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt theo TCVN với thuế suất 10%.

Đánh giá toàn diện tác động

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 sắp tới. Đây là một sắc thuế có ảnh hưởng lớn đến các doanh nghiệp, trong đó, cơ quan soạn thảo đề xuất bổ sung nước giải khát có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) với hàm lượng đường trên 5g/100ml với thuế suất 10%.

Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) chỉ ra rằng, nếu áp dụng mức thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát, thu ngân sách từ thuế gián thu (thuế TTĐB) năm đầu tiên (2026) sẽ tăng khoảng 8.507 tỷ đồng nhưng thu ngân sách từ thuế trực thu sẽ giảm khoảng 2.152 tỷ đồng.

Từ những năm tiếp theo (tức từ năm 2027 trở đi), thu ngân sách cả từ cả thuế gián thu và thuế trực thu đều sẽ bắt đầu suy giảm với mức -0,495%/năm, tương ứng ước tính giảm khoảng 4.978 tỷ đồng/năm. Điều này dẫn tới giảm giá trị tăng thêm, giảm giá trị sản xuất, giảm lợi nhuận; kéo theo làm giảm tổng nguồn thu ngân sách ở các chu kỳ sau.

TS Cấn Văn Lực. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Theo TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, việc áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường sẽ gây ra tác động tới các doanh nghiệp trong ngành cũng như các ngành khác trong chuỗi cung ứng.

Với vai trò là động lực quan trọng, đóng góp vào sự tăng trưởng, phát triển kinh tế-xã hội, doanh nghiệp rất cần các chính sách hỗ trợ phục hồi và phát triển bền vững, từ đó tạo nguồn thu ngân sách ổn định và lâu dài. Do vậy, ông Lực cho rằng, việc áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường là chưa phù hợp, nhất là trong bối cảnh Quốc hội và Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng cao, bền vững.

Mục tiêu của việc áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường là nhằm ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ em và thanh thiếu niên. Theo PGS, TS, bác sĩ Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, thừa cân, béo phì đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau như khẩu phần ăn thiếu cân bằng dinh dưỡng, hoạt động thể lực ở dưới mức khuyến nghị, yếu tố di truyền, điều kiện môi trường kinh tế xã hội, ngủ ít…

Bên cạnh đó, các ý kiến cũng cho rằng khái niệm về nước giải khát theo TCVN còn chưa rõ ràng, gây khó khăn trong thực hiện. Trong đó, có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị làm rõ nội dung “theo TCVN” trong dự thảo, vì quy định này có thể dẫn đến vướng mắc đối với các sản phẩm nhập khẩu không được sản xuất theo TCVN song vẫn có hàm lượng đường trên 5g/100 ml.

TS Nguyễn Minh Thảo, Trưởng Ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh thuộc CIEM phân tích, nếu chỉ bổ sung nước giải khát theo TCVN có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB sẽ không bảo đảm được sự công bằng.

Dự thảo chỉ quy định áp thuế nước giải khát có đường có hàm lượng đường trên 5g/100ml chưa bao quát được toàn bộ các sản phẩm đồ uống đóng ly, đồ uống đường phố, đồ uống pha chế thủ công chứa hàm lượng đường cao và khó kiểm soát về chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm.

Đồng thời, việc đánh thuế được kỳ vọng giúp điều chỉnh hành vi nhưng cũng không loại trừ khả năng người tiêu dùng sẽ chuyển sang uống nước chế biến tại chỗ có đường bán ở các chuỗi cửa hàng, chợ, vỉa hè, quán trên đường phố…

Bảo đảm chính sách thuế hài hòa, không tạo ra biến động lớn

Ông Nguyễn Duy Hưng, Chủ tịch Ủy ban Quan hệ doanh nghiệp và pháp chế, Tập đoàn Tân Hiệp Phát. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Ông Nguyễn Duy Hưng, Chủ tịch Ủy ban Quan hệ doanh nghiệp và pháp chế, Tập đoàn Tân Hiệp Phát cho biết, các căn cứ áp thuế cần được làm rõ, cũng như cần đánh giá nước giải khát có đường có phải là nguyên nhân chính gây thừa cân, béo phì, nhất là khi so sánh với các sản phẩm có đường khác như bánh kẹo…

Ông Hưng cũng cho rằng, cần cân nhắc ảnh hưởng đến tính hiệu quả của chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khi áp thuế. Theo đại diện Tân Hiệp Phát, hiện doanh nghiệp đang xuất khẩu đi 20 thị trường và đang nỗ lực cạnh tranh, do đó, nếu áp thuế sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến chuỗi giá trị.

Bày tỏ nhất trí với chủ trương của dự thảo nhằm bảo đảm các mục tiêu là thu ngân sách nhà nước, sức khỏe cộng đồng và “sức khỏe” doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam (VTCA) cũng nhìn nhận, nếu chính sách không phù hợp sẽ dẫn đến tác động ngược.

Bà Cúc phân tích, đối với nước giải khát đã từng được bổ sung vào đối tượng chịu thuế nhưng sau đó không được thông qua, do đó theo bà, nếu bổ sung trở lại thì cần phải làm rõ các cơ sở và đánh giá kỹ lưỡng để bảo đảm duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, công ăn việc làm của người lao động, ổn định thị trường.

Bà Nguyễn Thị Minh Tâm, đại diện Tiểu ban Nước giải khát thuộc Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Bà Nguyễn Thị Minh Tâm, đại diện Tiểu ban Nước giải khát thuộc Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) cũng cho rằng, cần có những đánh giá tác động cụ thể, kỹ lưỡng về tác động của đồ uống có đường với sức khỏe con người.

Do đó, bà Tâm kiến nghị không bổ sung đồ uống có đường vào dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) để không tạo thêm gánh nặng cũng như cú sốc với doanh nghiệp, thị trường.

Ông Vũ Tuấn Anh, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho biết, tại Kỳ họp thứ 8, có nhiều ý kiến từ các đại biểu Quốc hội cũng như các chuyên gia, hiệp hội, doanh nghiệp liên quan việc áp thuế TTĐB.

Ông Vũ Tuấn Anh, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Nhấn mạnh yếu tố quan trọng chính sách thuế không tạo ra biến động lớn và tác động xấu đến hoạt động sản xuất kinh doanh, ông Tuấn Anh cho hay, Chính phủ là cơ quan trình đã cùng cơ quan soạn thảo ghi nhận và tiếp thu một số ý kiến và sẽ tiếp tục tiếp nghiên cứu thêm các kiến nghị. Nếu còn những điểm chưa thống nhất giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo thì phải xin ý kiến của đại biểu Quốc hội.

Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội thẳng thắn chia sẻ, cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo đồng tình và ghi nhận với ý kiến của các hiệp hội, doanh nghiệp nhưng cũng phải cân nhắc làm sao cho chính sách phải hài hòa nhất.