Mỹ, Anh và Australia đã thiết lập mối quan hệ đối tác an ninh ba bên. (Ảnh: Vietnamplus/EPA)

Liên hiệp châu Âu (EU) đã bày tỏ bất ngờ về sự ra đời của AUKUS. Thông tin EU không được thông báo trước về sự kiện hôm 15/9, khi Mỹ cùng Australia và Anh công bố thành lập AUKUS, làm tăng lo ngại EU dần bị gạt khỏi các quyết định then chốt trong quan hệ đồng minh với Mỹ. Bởi, trước đó, EU từng phàn nàn rằng cũng không được tham vấn về quyết định rút quân khỏi Afghanistan, nơi mà các nước châu Âu tích cực phối hợp Mỹ trong hoạt động chống khủng bố.

Chỉ vài giờ sau khi Mỹ, Australia và Anh thông báo về liên minh mới, EU công bố chiến lược đối với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nhấn mạnh, đã đến lúc EU thúc đẩy một liên minh quốc phòng riêng của châu Âu.

Pháp là quốc gia phản ứng gay gắt nhất. Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Jean-Yves Le Drian chỉ trích rằng, sự ra đời của AUKUS là “lừa dối, phản bội, phá vỡ lòng tin…”. Bộ Ngoại giao Pháp triệu hồi các đại sứ tại Australia và Mỹ và giải thích quyết định hiếm hoi này là do “tính chất nghiêm trọng đặc biệt” trong tuyên bố về thiết lập liên minh mới của Mỹ, Anh và Australia. Sự phẫn nộ của Pháp bắt nguồn từ việc Australia thông báo hủy hợp đồng mua tàu ngầm của Pháp trị giá hàng chục tỷ USD mà Paris và Canberra phải mất hàng năm trời đàm phán, để rồi trong chốc lát thay thế bằng các tàu ngầm hạt nhân mà Mỹ và Anh cam kết chuyển giao công nghệ theo thỏa thuận AUKUS.

Trong khi Anh thuyết phục rằng sự ra đời của AUKUS là hoàn toàn chính đáng, Mỹ và Australia phải chật vật, tìm cách “vỗ về” đồng minh. Mỹ khẳng định, Pháp là đối tác sống còn và là đồng minh lâu đời nhất của Mỹ. Australia phân trần nguyên nhân hủy hợp đồng với Pháp là vì lợi ích quốc gia. Còn Thủ tướng Anh nhấn mạnh, AUKUS phản ánh quan tâm chung về thúc đẩy dân chủ, quyền tự do hàng hải và thương mại thế giới. Trên thực tế sau khi rời EU, rõ ràng Anh cần tìm cơ hội mới để mở rộng hợp tác tại khu vực. 

AUKUS và chiến lược mới của EU cho thấy mối quan tâm ngày một tăng đối với khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, song cũng làm nảy sinh bất đồng giữa các đồng minh. Bảo đảm lợi ích quốc gia và các liên minh là cần thiết, song duy trì hòa bình và ổn định chung mới là đích đến mà tất cả các bên cần hướng tới.