Chế biến, mở khóa cho nông sản tỉnh nhà

Từng quả chuối, lá ổi, trái cam, bưởi… một thời chỉ là món quà dân dã, giờ đây đang được nâng tầm thành sản phẩm OCOP, có mặt tại nhiều hệ thống phân phối lớn, thậm chí vươn tới những thị trường khó tính như Vương quốc Anh, Đức… Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, đến cuối năm 2024, toàn tỉnh có 275 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, do 201 chủ thể là HTX, doanh nghiệp, tổ hợp tác và hộ sản xuất kinh doanh triển khai.

Đồng chí Trần Hải Tuyên, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển Nông thôn và Quản lý chất lượng (Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Thực hiện Nghị quyết 03/2021/NQ-HĐND ngày 16/7/2021 của HĐND tỉnh về chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản hàng hóa, sản phẩm OCOP và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh, chỉ riêng năm 2024, tỉnh đã hỗ trợ 4.065 tổ chức, cá nhân với tổng kinh phí hơn 50,9 tỷ đồng để triển khai 19 chính sách, trong đó có các chính sách đặc thù hỗ trợ sản phẩm OCOP. Việc hỗ trợ tư vấn, xây dựng nhãn hiệu, cấp mã số vùng trồng, chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng, hỗ trợ gian hàng quảng bá và điểm giới thiệu sản phẩm... đã giúp hàng trăm sản phẩm OCOP nâng cao năng lực cạnh tranh. Đây là những giải pháp thiết thực, không chỉ tiếp sức cho các chủ thể OCOP, mà còn làm lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững trong sản xuất nông nghiệp.

Thiết bị dây chuyền sản xuất trà túi lọc của HTX nông sản hữu cơ Bình Minh, xã Tứ Quận (Yên Sơn).

Điều đáng mừng hơn là nhiều sản phẩm đã khẳng định được thương hiệu riêng: Chè Shan Tuyết Hồng Thái; nông sản sạch OCOP Tâm Hương (Na Hang), Trà đậu đen xanh lòng của HTX hữu cơ Hồng Phát (Chiêm Hóa); cam, chanh cắt lát sấy khô, siro chanh, quất của HTX nông sản và dược liệu Minh Thảo (Hàm Yên); thịt trâu khô Tiến Thành (TP Tuyên Quang); Hoa đu đủ ngâm mật ong; Trà ổi của HTX nông sản hữu cơ Bình Minh; bưởi Xuân Vân, chè xanh Ngọc Thúy, chuối sạch Chiêu Yên (Yên Sơn); nông sản xanh Sáng Nhung; chuối sấy giòn của HTX An Quang; trà cà gai leo Hợp Hòa (Sơn Dương)... tất cả tạo nên một bức tranh nông sản phong phú, đầy sức sống, ghi dấu ấn tư duy chuyển đổi: từ sản xuất nhỏ lẻ sang làm ăn bài bản, có định hướng thị trường.

Những người thắp lửa

Chuyển biến ấy không thể thiếu những người đứng mũi chịu sào, những “kiến trúc sư trưởng” của chuỗi giá trị nông sản bền vững. Chị Lương Minh Thảo, Giám đốc HTX Nông sản và Dược liệu Minh Thảo (Hàm Yên) - người phụ nữ luôn đau đáu làm sao để những sản vật, dược liệu quê mình không chỉ sống được, mà sống tử tế và đi xa. Từ cam, chanh, cần tây, dâu tây, thanh long, trà hoa vàng, trà ướp sen, dứa, chanh leo; lá tía tô, hoa đu đủ, lá ổi, ngải cứu, lá chanh, lá lốt sấy khô; gừng, chuối, nghệ nghiền bột… những nông sản, dược liệu thuần quê đều được chị tổ chức sản xuất, chế biến, bảo đảm an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và từng bước vươn ra thị trường trong nước, châu Á và châu Âu.

Không dừng lại ở đó, chị Thảo còn tiên phong đầu tư công nghệ: máy cô đặc chân không, máy sấy thăng hoa để giữ nguyên dưỡng chất, màu sắc, mùi vị của nông sản theo hướng “Hồi sinh nông sản không thể là phong trào, mà phải là một hệ sinh thái: từ người trồng đến người chế biến, truyền thông, logistics”. Với HTX của mình, chị Thảo đã tạo công ăn việc làm thời vụ cho nhiều người thôn 1 Mỏ Nghiều, xã Tân Thành, tạo việc làm ổn định cho 6 lao động với mức thu nhập bình quân từ 6 - 7 triệu đồng/người/tháng. “Thị trường hiện nay không còn chấp nhận sản phẩm làng nhàng. Làm nông sản hôm nay không chỉ cần mảnh vườn tốt mà cần cả tư duy số, kỹ năng bán hàng, kể chuyện thương hiệu” - chị Thảo trải lòng.

Câu chuyện tại HTX nông sản hữu cơ Bình Minh, xã Tứ Quận (Yên Sơn) cũng cho thấy một bước tiến đáng kể trong việc chuyên nghiệp hóa quy trình. Với chiếc máy “5 trong 1” hiện đại phục vụ sản xuất trà túi lọc, từ sấy, nghiền đến đóng gói tự động, HTX đã giải phóng sức lao động, tiết kiệm chi phí, nâng cao chất lượng sản phẩm. Anh Đỗ Thanh Kim, Phó Giám đốc HTX chia sẻ, không chỉ đầu tư thiết bị, Bình Minh còn chủ động phủ sóng sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, TikTok… và có gian hàng tại Vincom Tuyên Quang, Flamingo Tân Trào. Chính nhờ chiến lược này, tháng 10/2024, hai sản phẩm trà ổi và hoa đu đủ ngâm mật ong của HTX đã tự hào có mặt tại thị trường Vương quốc Anh, một trong những thị trường khó tính của châu Âu.

Dù đã có nhiều tín hiệu tích cực, hành trình hồi sinh nông sản vẫn còn không ít gian nan. Không phải HTX nào cũng đủ tiềm lực để đầu tư dây chuyền chế biến hiện đại hay chinh phục các rào cản kỹ thuật từ thị trường xuất khẩu. Việc thiếu nhân lực có chuyên môn sâu về công nghệ bảo quản, marketing, phân tích thị trường cũng khiến nhiều chủ thể loay hoay trong khâu mở rộng quy mô.

Trong bối cảnh đó, vai trò của các sở, ngành và chính quyền địa phương trở nên rất quan trọng. Việc hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu, cấp mã số vùng trồng, tổ chức các khóa tập huấn về chuyển đổi số, kết nối các nhà đầu tư chiến lược, chính là những “bệ đỡ” giúp nông sản tỉnh nhà đi xa hơn để mỗi sản phẩm OCOP không chỉ dừng lại ở danh hiệu, mà trở thành thương hiệu thực sự, rất cần một chiến lược dài hơi, đồng bộ từ khâu sản xuất, chế biến đến tiêu thụ.

Đồng thời, câu chuyện nông sản Tuyên Quang cũng cần được kể lại một cách hấp dẫn hơn, qua truyền thông, qua các nền tảng số, qua từng thước phim ngắn hay những bản tin xúc động về người nông dân dấn thân đổi thay số phận. Khi người tiêu dùng thực sự hiểu được giá trị của sản phẩm, từ đất đai, khí hậu, quy trình trồng trọt, chế biến đến câu chuyện con người phía sau, họ sẽ không chỉ mua sản phẩm, mà còn mua cả niềm tin, cả tinh thần của một vùng đất.