Chuyện ông Ké ở nhà sàn

Bản Chương, xã Hùng Lợi (Yên Sơn) là một mảnh đất đặc biệt, nơi nhiều đồng chí cán bộ cách mạng cấp cao hoạt động từ năm 1944 đến 1949. Đặc biệt, vào năm 1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sống và làm việc tại đây trong thời gian 17 ngày. Trong thời gian này căn nhà sàn của gia đình ông Hà Văn Tung (hiện ông Tung đã mất, có vợ là bà Dương Thị Tư vẫn còn sống) đã vinh dự được đón Bác về sống và làm việc nơi đây.

Bà Tư chia sẻ: “Bố mẹ chồng tôi tên là Hà Văn Thịnh và Ma Thị Thúy. Chồng tôi là Hà Văn Tung lúc đó mới 14, 15 tuổi. Cả gia đình 3 người đã xung phong ra căn lán nhỏ gần cánh đồng để ở, nhường căn nhà sàn cho các cán bộ hoạt động”.

Đó là vào khoảng năm 1949, lúc đó bản Chương chỉ có 7 hộ dân. Người dân nơi đây biết người hàng xóm mới có dáng hình mảnh dẻ, mặc bộ quần áo chàm, chòm râu dài, thi thoảng vắt khăn mặt trên vai, trùm khăn trên đầu khi ra ngoài. Những ngày sau đó, mọi người trong thôn thường gọi cụ là “ông Ké”, cho đến mãi sau này người dân ở đây mới biết đó là Bác Hồ.

Bà Dương Thị Tư cùng các con cháu tại bia di tích trước căn nhà của gia đình.

Có một lần cậu bé Hà Văn Tung từ căn lán nhỏ của gia đình đang sinh sống đến căn nhà sàn để lấy 2 ống tre nhỏ của gia đình về làm vật dụng. Khi bước đến căn nhà sàn, cậu bé đang được các chú bộ đội hỏi han cụ thể, thì có một cụ già chòm râu dài, cười ôn tồn như hiểu ý. Cụ mang 2 ống tre đặt lên tay cậu bé Hà Văn Tung. Mãi sau này cậu bé ấy mới biết đó chính là Bác Hồ. Những ngày tháng đó, cậu bé Hà Văn Tung thường xuyên qua lại được các anh bộ đội quan tâm, dặn dò. Tất cả là động lực để cậu bé phấn đấu cống hiến trở thành cán bộ xã gương mẫu sau này.

Theo nhiều người dân nơi đây, những ngày Bác sống ở Bản Chương, Bác giản dị, gần gũi. Sáng ngủ dậy Bác xuống suối rửa mặt, cạnh đó có cây thị. Thời gian rảnh rỗi, Bác thăm bà con, hỏi han mùa vụ và thăm cánh đồng lúa đang trong vụ gặt hái. Việc làm đó để lại cho người dân nơi đây một ấn tượng và tình cảm sâu đậm đối với cán bộ kháng chiến. Chính vì vậy, người dân Bản Chương luôn có ý thức phải bảo vệ các cán bộ cách mạng, giữ bí mật nơi Bác ở và làm việc.

17 ngày và những hoạt động quan trọng của Người

Bác Hồ ở nhà ông Hà Văn Tung từ ngày 16-5-1949 đến ngày 1-6-1949. Theo tài liệu Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, năm tháng hoạt động cách mạng nơi đây, Người đã có quãng thời gian đặc biệt với những hoạt động tạo dấu ấn. 
Ngày 17-5-1949 Chủ tịch Hồ 

Chí Minh gửi thư cho đồng bào Việt Bắc cho biết lực lượng địch đánh lên Tuyên Quang, quân ta đã phát triển du kích chiến và địa lôi chiến ở dọc sông Lô làm cho chúng bị thương nhiều.

Sắp đến ngày kỷ niệm sinh nhật Người, một số cán bộ đề nghị tổ chức lễ kỷ niệm sinh nhật. Chủ tịch Hồ Chí Minh đáp lại bằng bài thơ “Không đề”:

“Vì nước chưa nên nghĩ đến nhà
Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già
Chờ cho kháng chiến thành công đã
Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta”

Trong thời gian ở đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết các bài “Cần”, “Kiệm”, gửi đăng trên Báo Cứu Quốc, ký bút danh Lê Quyết Thắng. Người cũng gửi thư đến lớp học viết báo Huỳnh Thúc Kháng, góp ý kiến nhiệm vụ, mục đích tôn chỉ, đối tượng, nội dung, hình thức của báo chí đồng thời chỉ ra những khuyết điểm về nội dung, hình thức, khuyên những người làm báo muốn viết tốt cần phải thế nào? Và nhấn mạnh với báo chí cần thực hiện: Tất cả để chiến thắng.

Cũng tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn các cháu nhi đồng đội Thanh Bình (tổ YS - 65) đã gửi thư cho Người. Người mong “Các cháu thi đua nhau: Hoạt động, lập công, học tập và căn dặn các cháu cố gắng lên, ngày Bác cháu ta gặp nhau vui vẻ không xa đâu vì ngày ta hoàn toàn thắng lợi đã đến gần”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh không quên động viên nhân dân sản xuất, thi đua. Người gửi tới đồng bào các tỉnh có đê, biểu dương sự cố gắng chung của toàn thể đồng bào, nhờ đó mấy năm liền đã tránh được nạn lụt.

Ngày 1-6-1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh rời bản Chương trở lại Khấu Lấu, xã Tân Trào (Sơn Dương).

Di tích Bản Chương, xã Hùng Lợi cách trụ sở xã gần 7 km. Nhà ông Hà Văn Tung, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc là nhà 3 gian, mái lợp lá cọ, xung quanh thưng vách nứa đan nong đôi. Ngôi nhà đã sửa chữa nhiều lần. Năm 2008, gia đình đã tháo dỡ nhà sàn và dựng nhà đất trên nền cũ.

Theo đồng chí Linh Văn Chi, Chủ tịch UBND xã Hùng Lợi thì Bản Chương được chứng kiến những ngày tháng làm việc gian nan, vất vả của cán bộ cách mạng, chặng đường của Chủ tịch Hồ Chí Minh từ Pác Bó về Tân Trào. Trong kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí Trung ương về Bản Chương để chỉ đạo kháng chiến. Các giai đoạn lịch sử diễn ra trong thời gian ngắn nhưng đã phản ánh tầm quan trọng, vị trí chiến lược của Bản Chương. Di tích Bản Chương là một minh chứng cho sự đùm bọc, chở che giúp đỡ của đồng bào nơi đây với cách mạng.

Suốt mấy chục năm trôi qua, câu chuyện tháng ngày Người sống, làm việc và gần gũi với bà con nơi đây vẫn luôn được bà con Bản Chương kể lại cho nhau. Với ý nghĩa lịch sử và tầm quan trọng của di tích, đây là nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ, phục vụ công tác nghiên cứu lịch sử cách mạng Việt Nam.