Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết nếu Ukraine gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), nguyên tắc phòng thủ tập thể theo Điều 5 trong Hiến chương của liên minh này có thể không áp dụng cho các vùng lãnh thổ Ukraine đang trong tình trạng giao tranh.

Khi đề cập đến các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng trong cuộc họp báo hôm 1-2 cùng tân Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa, ông Zelensky nói: “Chúng tôi hiểu rằng khi bạn là thành viên của NATO thì Điều 5 không thể áp dụng cho toàn bộ lãnh thổ Ukraine trong thời chiến, vì các nước khác e ngại rủi ro bị cuốn vào cuộc chiến”

Bình luận của ông Zelensky được đưa ra khi Ukraine đang kêu gọi các đồng minh NATO mời Ukraine gia nhập liên minh quân sự này sớm nhất là vào tuần tới, tại cuộc họp của các Ngoại trưởng NATO diễn ra từ ngày 3 đến 4-12.

Tên lửa rời bệ phóng. Ảnh: Bộ Quốc phòng Liên bang Nga/TASS

Trong một phát biểu đưa ra hôm 29-11, Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha tuyên bố: “Chúng tôi tin rằng lời mời (gia nhập NATO) nên được đưa ra ở giai đoạn này”.

Hồi đầu tuần, ông Zelensky cũng gợi ý rằng nên chấm dứt “giai đoạn nóng” của cuộc chiến ở mặt trận phía Đông Ukraine để đổi lấy tư cách thành viên NATO, nhưng không bao gồm ngay các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.

Phát biểu trong một cuộc phỏng vấn công bố ngày 29-11, ông Zelensky nói: “Nếu muốn dừng giai đoạn nóng của cuộc chiến, chúng ta cần nhanh chóng đặt các vùng lãnh thổ của Ukraine mà chúng ta kiểm soát dưới ô bảo vệ của NATO. Đó là điều cần làm trước tiên, sau đó Ukraine có thể lấy lại các phần lãnh thổ khác bằng con đường ngoại giao”.

Làm rõ các bình luận này vào ngày 1-12, ông Zelensky nhấn mạnh rằng dù Ukraine phải nhượng bộ Liên bang Nga để kết thúc chiến tranh thì toàn bộ lãnh thổ nước này vẫn nằm trong chỉnh thể được mời gia nhập NATO.

Ông Zelensky nhấn mạnh: “Không thể có lời mời gia nhập NATO chỉ dành cho một phần lãnh thổ của Ukraine. Điều đó sẽ đồng nghĩa với việc công nhận rằng tất cả các vùng lãnh thổ khác không chỉ gặp rủi ro mà còn không thuộc về Ukraine. Do đó, Ukraine sẽ không bao giờ đồng ý với điều này. Nếu có lời mời, lời mời đó phải bao gồm toàn bộ lãnh thổ Ukraine”.

Kiev đã nộp đơn xin gia nhập NATO vào tháng 9-2022. Đến tháng 7-2024, liên minh quân sự này khẳng định “con đường không thể đảo ngược để Ukraine hoàn toàn hội nhập vào khu vực Âu - Đại Tây Dương, bao gồm cả tư cách thành viên NATO”, nhưng Kiev vẫn chưa nhận được tin tức rõ ràng về tương lai gia nhập NATO của mình.

Chiến thắng trong bầu cử tổng thống Mỹ vào ngày 5-11 của ông Donald Trump đã làm tăng thêm sự bất định về việc Ukraine gia NATO. Một số báo cáo cũng cho thấy khả năng điều kiện này sẽ buộc Ukraine phải nhượng lãnh thổ và ít nhất tạm thời từ bỏ kế hoạch gia nhập NATO.

Trong suốt chiến dịch tranh cử tại Mỹ, lo ngại về khả năng hỗ trợ của Washington đối với NATO dưới chính quyền Trump 2.0 đã khiến một số thành viên của liên minh quân sự này cố gắng “chống Trump hóa” các khoản viện trợ dài hạn cho Ukraine, đồng thời củng cố nguyên tắc phòng thủ tập thể.

Trước đó vào tháng 2-2024, ông Trump đã tuyên bố rằng sẽ để Mátxcơva làm “bất cứ điều gì họ muốn” với các quốc gia thành viên NATO không đáp ứng tiêu chí chi tiêu quốc phòng, đồng thời khuyến khích các quốc gia tăng chi tiêu cho quốc phòng.

Trong một diễn biến liên quan, vào ngày 27-11, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC), bà Ursula von der Leyen hối thúc Liên minh châu Âu (EU) gấp rút tăng khả năng phòng thủ và sức cạnh tranh của khối trong bối cảnh nhiệm kỳ tiếp theo của bà sắp bắt đầu.

Phát biểu trước các nghị sĩ tại thành phố Strasbourg (Pháp), bà Von der Leyen hối thúc EU tăng mạnh chi tiêu quốc phòng trong bối cảnh thách thức ngày càng gia tăng, đặc biệt là xung đột Nga - Ukraine.

Bà Von der Leyen cho rằng, EU cần khẩn trương tăng chi tiêu quốc phòng lên bằng mức của Liên bang Nga.

Chủ tịch EC cũng bày tỏ lo ngại về sự chênh lệch chi tiêu quốc phòng khi Liên bang Nga dành tới 9% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) còn EU chỉ chi 1,9% cho quốc phòng.

Trước đó, bà Von der Leyen cho rằng khối cần chi 500 tỷ euro (526 tỷ USD) cho quốc phòng trong thập kỷ tới nếu muốn bắt kịp Liên bang Nga và Trung Quốc về lĩnh vực này.