Vụ bưởi chín năm 2021, ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên giá bưởi diễn thấp hơn mọi năm từ 3-4 nghìn đồng/quả. Tuy giá bán không được như mọi năm nhưng bưởi diễn ở xã Trung Trực thương lái vẫn đến thu mua tại vườn. Đặc biệt đối với những vườn nhiều, quả đẹp, chăm sóc đúng quy trình kỹ thuật giá vẫn được. Anh Nguyễn Thuật Hải đang buộc cây chống cho vườn bưởi đến độ thu hoạch bảo: "Cả vườn bán cho thương lái rồi, năm nay được hơn 100 triệu thôi. Vì bưởi vừa mất mùa lại vừa rẻ hơn năm ngoái". Gọt quả bưởi Diễn chín vàng óng, thơm nức mời tôi, anh kể, năm 2020 vườn bưởi này bán được hơn 200 triệu đồng mà thương lái còn tranh nhau. Bưởi Diễn của gia đình anh trồng và chăm sóc đủ phân hữu cơ nên quả bưởi ngọt đậm, thơm và đẹp mã. "Cánh thương lái lấy bưởi mang về tận Hải Phòng bán" - Anh Hải chia sẻ.

Anh Hải vốn là kỹ sư công nghệ thông tin, sau khi đi làm một thời gian, khai thác thông tin, nghiên cứu chất đất cũng như hiệu quả kinh tế lâu dài mà cây bưởi Diễn đem lại, anh quyết định về nhà làm vườn. Anh bảo, xưa nay đất này chỉ trồng cây tạp, đất soi chỉ trồng ngô nên thu nhập từ vườn không cao. Đến khi trồng bưởi Diễn, thì thật sự đã thay đổi về tư duy làm kinh tế từ vườn. Hiện vườn bưởi của anh Hải có trên 500 cây, trong đó trên 2/3 là bưởi Diễn, còn lại bưởi Da xanh. Theo anh Hải thì trồng cây gì cũng phải áp dụng khoa học kỹ thuật. Ví như vụ bưởi Diễn năm 2021, nếu nhà vườn nào không thụ phấn nhân tạo cho bưởi thì không có quả thu hoạch, có cũng lưa thưa. Nhìn vườn bưởi nào sai là có bàn tay can thiệp thụ phấn của của con người.

Ông Mai Văn Tâm, thôn Đồng Chãu giới thiệu, bưởi Diễn có màu vàng, mùi thơm thanh mát cuốn hút rất đặc trưng. Theo quan niệm dân gian, bưởi Diễn tượng trưng cho tài lộc thịnh vượng. Chính thế bưởi mới thu hoạch vào dịp Tết Nguyên đán. Mục sở thị vườn bưởi diễn trên 700 cây của ông Tâm, chưa thấy quả đã thấy mùi thơm ngan ngát. Thứ hương này phảng phất trong gió, nao nao quyến rũ lòng người. Ông Tâm bảo, không như những giống bưởi khác, khoảng tháng 8 đã chín. Bưởi Diễn phải chờ đến gần Tết, càng héo ăn càng ngon. Cây bưởi Diễn càng già quả lại càng nhỏ và vị ngọt càng trở nên đặc biệt, sắc mà thanh. Khi cây có tuổi từ 10 trở lên, trái bưởi chỉ còn bằng cỡ chiếc bát ăn cơm nhưng vỏ mỏng dính, múi mọng nước và hương vị không gì sánh được.

Thôn Đồng Chãu là thôn đầu tiên của xã Trung Trực đưa cây bưởi diễn vào thâm canh. Hiện thôn có trên 40 ha bưởi với 70 hộ trồng. Ông Nguyễn Công Lực, Trưởng thôn Đồng Chãu cho biết, cây bưởi Diễn đã và đang là cây kinh tế chủ lực của thôn, nhiều nhà có thu nhập từ 200 triệu đồng đến 400 triệu đồng từ cây bưởi như gia đình ông Phan Văn Bẩy, Đào Đồng Hanh, Mai Văn Tâm, Trần Tuấn… Tháng cuối năm này, cả thôn vàng rực, thơm ngát hương bưởi chín, người người, nhà nhà rộn ràng thu hoạch.

Khắp các thôn ở xã Trung Trực đều trồng bưởi, nhà mới trồng cũng cho quả, nhà trồng sớm cũng cả chục năm. Mảnh vườn tạp của các hộ gia đình trước kia được quy hoạch lại cẩn thận, hầu hết quỹ đất dành cho cây bưởi.
 

Anh Hoàng Ngọc Tâm, năm nay mới 30 tuổi ở thôn 4 có 4 vườn bưởi khoảng 600 cây nhưng ở 4 nơi, anh bảo: "Giá có đất quỹ đất tập trung một chỗ thì thâm canh hiệu quả hơn. Bưởi ở vườn, bờ soi, ruộng không canh tác được vì thiếu nước nên ứng dụng khoa học kỹ thuật bị hạn chế". Giới thiệu vườn bưởi hơn 100 cây được 7 năm tuổi, sai trĩu quả, vàng rực cả góc đồi, anh Tâm chia sẻ, vườn bưởi đã bán cho thương lái hơn tháng rồi, năm nay do dịch Covid-19 giá giảm hơn vụ năm 2020 khoảng 3 nghìn đồng/quả. Năm nay, chỉ được khoảng 90 triệu đồng. Nhưng so với các cây trồng khác thì bưởi Diễn vẫn là "trái vàng" của người dân Trung Trực.

Anh Tâm kể, năm 2014,  khi nhận thấy giá trị kinh tế cao từ trồng bưởi, gia đình anh bắt đầu trồng đại trà với 200 cây. Cho đến thời điểm hiện tại gia đình anh có khoảng 600 cây bưởi trên diện tích 1,5 ha. Bình quân thu nhập mỗi năm từ trồng bưởi của gia đình khoảng 200 triệu đồng. Không chỉ có gia đình anh Tâm có thu nhập ổn định nhờ trồng bưởi Diễn mà còn nhiều hộ gia đình khác ở đây cũng giàu lên trông thấy từ trồng loại quả này. Gia đình ông Phan Chu Bẩy, thôn Đồng Chãu là một trong những hộ trồng bưởi quy mô lớn của xã Trung Trực. Ông Bẩy cho biết: Gia đình ông hiện có gần 1.000 cây bưởi, tương đương khoảng 2 ha. Gia đình ông bắt đầu trồng bưởi từ những năm 2003 - 2004, ban đầu chỉ trồng khoảng 50 cây, sau phát triển dần lên. Đến năm 2015, khi quả bưởi có thị trường và bắt đầu trồng bưởi đại trà với số lượng lớn. 

Theo ông Bẩy, so với một số loại cây ăn quả, trồng bưởi đem lại giá trị kinh tế cao hơn, ngoài ra công chăm sóc ít hơn. Thời gian từ lúc trồng đến khi thu hoạch kéo dài khoảng 3 năm. Bưởi Diễn ở Trung Trực ngoài ưu điểm là thơm ngon không kém bưởi Diễn nguyên gốc thì quả bưởi có thể bảo quản được khá lâu mà không ảnh hưởng gì đến chất lượng và cũng không cần dùng thuốc bảo quản. Hiện nay, việc chăm sóc bưởi của gia đình ông Bẩy chủ yếu dựa vào máy móc. Ngoài ra, việc sử dụng hệ thống tưới tiêu tự động đã giảm thiểu đáng kể công sức lao động, chỉ cần hai vợ chồng ông chăm sóc. Theo ông Bẩy, với giá bán từ 10.000 - 12.000 đồng/quả, mỗi năm gia đình ông thu nhập khoảng 200 triệu đồng.  

Người dân xã Trung Trực thu hoạch và thương lái tỉnh Bắc Giang thu mua bưởi Diễn.

Ông Trần Quyết Thắng, Phó Chủ tịch UBND xã Trung Trực, khẳng định: Những năm gần đây, cây bưởi Diễn đã trở thành cây mũi nhọn trong phát triển kinh tế của địa phương. Cây bưởi Diễn không chỉ phù hợp với chất đất, điều kiện thâm canh của kinh tế vườn của các hộ gia đình mà có thời gian thu hoạch dài 2 tháng, quả bưởi Diễn bảo quản được tối đa được 6 tháng nên sẽ không bị thối bỏ khi chưa xuất bán được và quan trọng nhất là hiệu quả kinh tế đem lại cao nhất so với trồng cây ăn quả tại địa phương từ trước đến nay.
 

Với những ưu việt đó, người dân trong xã  Trung Trực có hơn 500 hộ tham gia trồng bưởi diễn với diện tích 150 ha. Nhờ trồng bưởi Diễn, tỷ lệ hộ nghèo xã đã giảm 10% một năm, nhiều hộ gia đình trong xã đã khấm khá hơn trước. Trồng bưởi không chỉ giúp cho kinh tế gia đình ổn định mà nhiều hộ còn vươn lên làm giàu từ kinh tế vườn. Rất nhiều hộ đã xây nhà cao tầng và mua xe ô tô nhờ nguồn thu từ trồng bưởi.