Bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường số

Trong kỷ nguyên số, mạng xã hội trở thành chợ lớn của thời đại, nơi mỗi lượt chia sẻ hay lời quảng bá của người nổi tiếng có thể tác động đến hàng triệu người. Nhưng đáng tiếc, không ít người nổi tiếng (KOL, KOC) đã lợi dụng sức ảnh hưởng ấy để quảng cáo sai sự thật, tiếp tay cho sản phẩm kém chất lượng, thậm chí vi phạm pháp luật, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người tiêu dùng.

Ngân 98 bị khởi tố, bắt tạm giam để điều tra tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm”.

Khi nổi tiếng thành tai tiếng

Những vụ việc liên quan đến người nổi tiếng bị vướng vào vòng pháp luật gần đây cho thấy một thực tế đáng lo: nhiều người nổi tiếng coi nhẹ trách nhiệm xã hội, bất chấp pháp luật để kiếm tiền. Họ sẵn sàng “gắn mác uy tín cá nhân” cho những sản phẩm chưa được kiểm chứng của họ, khiến người tiêu dùng - nhất là giới trẻ - bị cuốn vào vòng xoáy niềm tin mù quáng. Họ cũng làm những việc pháp luật chưa cho phép nhưng vẫn “đăng đàn” trên mạng xã hội mỗi ngày khiến nhà đầu tư và người hâm mộ bị cuốn theo.

Chuyện từ các Sack và người nổi tiếng gần đây cho thấy, ranh giới giữa nổi tiếng và tai tiếng trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Có khi là do một phát ngôn lệch chuẩn, một hành vi phản cảm hay một “chiêu trò” gây sốc. Có khi là những việc họ làm, chuyện đời tư, khiến hình ảnh họ xây dựng bấy lâu sụp đổ trong chớp mắt, thậm chí bị vướng vào vòng lao lý.

Những “tai tiếng” ấy cũng là lời cảnh tỉnh cho công chúng - những người đang vô tình tiếp tay cho sự lan truyền độc hại khi chia sẻ, bình luận, bàn tán không kiểm soát. Càng nhiều người “đổ xô” xem, càng khiến sự lệch lạc có đất sống.

Mua hàng trong môi trường số có những đặc thù khác hẳn so với truyền thống. Người tiêu dùng thường mua bằng cảm xúc nhiều hơn lý trí, bị lôi cuốn bởi hình ảnh, lời nói ngọt ngào, các chiêu trò “thao túng tâm lý” như khuyến mãi giới hạn thời gian, “hàng sắp hết”, “người nổi tiếng đang dùng”, “chốt đơn ngay để nhận quà”… Những kỹ thuật đánh vào tâm lý sợ bỏ lỡ khiến người mua ra quyết định vội vàng, thiếu kiểm chứng, dễ trở thành nạn nhân của quảng cáo sai sự thật hoặc hàng giả, hàng nhái.

Shack Thủy bị bắt tạm giam để điều tra vụ án Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Đưa hối lộ, Nhận hối lộ.

Làm sao để an toàn?

Để bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường số, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Đầu tiên là siết chặt quản lý và xử phạt nghiêm các hành vi quảng cáo sai sự thật, đặc biệt với người nổi tiếng. Cùng đó là xây dựng cơ chế cảnh báo sớm và công khai tài khoản vi phạm trên các nền tảng mạng xã hội. Mỗi người tiêu dùng cũng cần tự trang bị kỹ năng tiêu dùng số, giúp tỉnh táo, biết kiểm chứng thông tin. Đồng thời, doanh nghiệp và người nổi tiếng phải ký cam kết đạo đức quảng cáo, coi đây là chuẩn mực nghề nghiệp bắt buộc.

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) năm 2023 đã bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm của người có ảnh hưởng, người đại diện hình ảnh, yêu cầu họ phải chịu trách nhiệm liên đới nếu quảng cáo sai sự thật hoặc gây thiệt hại. Đây là bước tiến pháp lý quan trọng, song điều cốt lõi vẫn là đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội của mỗi người nổi tiếng.

Công chúng ngày nay không chỉ quan tâm người nổi tiếng mặc gì, nói gì, mà còn quan tâm xem họ sống có trách nhiệm đến đâu. Một xã hội văn minh đòi hỏi người nổi tiếng không chỉ lan tỏa năng lượng tích cực mà còn tôn trọng sự thật, tôn trọng người tiêu dùng - những người đang gián tiếp nuôi dưỡng thương hiệu của họ.

Và quan trọng, mỗi người tiêu dùng cũng cần trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên của xã hội số. Không nên để cảm xúc và chiêu trò quảng cáo đánh lừa lý trí. Hãy kiểm chứng thông tin, chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, và nói “không” với những người nổi tiếng coi thường đạo đức và pháp luật. Bảo vệ mình cũng chính là góp phần xây dựng một môi trường mạng lành mạnh, nơi niềm tin và trách nhiệm được tôn trọng.

Anh Duy