Xóa bỏ định kiến

Trong hành trình phát triển của xã hội hiện đại, người khuyết tật không chỉ cần sự hỗ trợ vật chất mà quan trọng hơn cả là việc xóa bỏ định kiến, để nhận được sự tôn trọng, tin tưởng và cơ hội để phát huy giá trị. Khi được trao cơ hội đúng nghĩa, nhiều người sẽ vươn lên, thậm chí trở thành biểu tượng.

Định kiến xã hội là rào cản lớn nhất của người khuyết tật.

Những người truyền cảm hứng

Trong thực tế, đã có nhiều tấm gương khuyết tật thành công, làm thay đổi cách nhìn của xã hội về năng lực con người. Stephen Hawking, nhà vật lý lý thuyết vĩ đại, dù bị bệnh và gắn với xe lăn suốt đời nhưng vẫn cống hiến những công trình khoa học định hình hiểu biết của nhân loại về vũ trụ. Nick Vujicic, người không tay không chân, vượt lên số phận để trở thành diễn giả truyền cảm hứng quốc tế, lan tỏa thông điệp về niềm tin và giá trị nội lực. Marlee Matlin, nữ diễn viên khiếm thính, đã giành giải Oscar - minh chứng rằng nghệ thuật không phân biệt khả năng nghe hay nói.

Tại Việt Nam, Hà Chúc, một cô gái mắc bệnh xương thủy tinh đã trở thành họa sĩ, giảng viên và nhà sáng tạo nội dung đầy lạc quan. Nguyễn Sơn Lâm, người lùn bẩm sinh, bằng nghị lực của mình đã thành công trong vai trò doanh nhân, diễn giả, chứng minh rằng ý chí và tri thức có thể vượt qua mọi giới hạn về cơ thể.

Những câu chuyện ấy không chỉ truyền cảm hứng mà còn đặt ra một thông điệp rõ ràng: khi được trao cơ hội, người khuyết tật hoàn toàn có thể tỏa sáng và đóng góp cho cộng đồng như bất kỳ ai.

Định kiến là rào cản lớn hơn khiếm khuyết

Rào cản lớn nhất của người khuyết tật không phải là cơ thể thiếu hoàn hảo, mà là định kiến xã hội. Những quan niệm như “không đủ khả năng”, “khó hòa nhập”, “chỉ làm được việc đơn giản” đã vô tình thu hẹp cơ hội học tập, việc làm và sự tự tin của họ.

Định kiến làm nản lòng người khuyết tật ngay từ vòng gửi hồ sơ xin việc. Định kiến cũng khiến nhiều gia đình bao bọc con em quá mức, vô tình tước đi cơ hội tự lập. Trong khi đó, thực tế cho thấy khi được làm việc trong môi trường tôn trọng sự đa dạng và có điều chỉnh hợp lý, người khuyết tật có thể phát huy năng lực vượt mức kỳ vọng.

Người khuyết tật cần được bảo đảm cơ hội giáo dục hòa nhập, mở rộng cơ hội việc làm.

Để xóa bỏ định kiến cần thay đổi cách nhìn từ thương hại sang tôn trọng; từ nghi ngờ sang tin tưởng; từ coi họ là đối tượng hỗ trợ sang coi họ là chủ thể đóng góp.

Trước hết là trao cơ hội, mở cánh cửa bình đẳng cho người khuyết tật, bảo đảm cho họ cơ hội giáo dục hòa nhập, mở rộng cơ hội việc làm bằng cách tuyển dụng dựa trên năng lực, cho phép làm việc từ xa, bán thời gian hoặc theo mô hình linh hoạt. Đồng thời đảm bảo tiếp cận công nghệ, giao thông và dịch vụ công để họ không bị tách khỏi đời sống thường nhật. Cơ hội chính là nền móng để người khuyết tật bước ra khỏi mặc cảm, xác lập lòng tin vào khả năng của chính mình.

Thứ hai, cần trao nhiệm vụ cho người khuyết tật khẳng định năng lực qua công việc thực chất. Điều này bao gồm sự tin tưởng người khuyết tật đảm nhận những vị trí cụ thể, không mang tính tượng trưng, đánh giá công việc bằng chất lượng và kết quả, không dựa vào sự thương cảm. Đồng thời, tạo điều kiện để họ phát huy sở trường. Khi được giao nhiệm vụ thật sự, người khuyết tật trở thành người tạo ra giá trị, không còn bị xem là đối tượng được hỗ trợ thụ động.

Người khuyết tật cũng cần được trao nguồn lực - đặc biệt là vốn kinh doanh để tự chủ kinh tế. Đó là việc cấp vốn vay ưu đãi để khởi nghiệp hoặc mở rộng sản xuất, hỗ trợ thiết bị đặc thù như phần mềm hỗ trợ đọc màn hình, xe lăn điện, máy tính phù hợp, tập huấn kỹ năng quản lý, tài chính, marketing; kết nối thị trường để sản phẩm của họ có đầu ra ổn định.

Nhiều mô hình kinh tế do người khuyết tật vận hành đã chứng minh: khi có vốn và cơ hội, họ hoàn toàn có thể tạo thu nhập bền vững, thậm chí tạo việc làm ngược lại cho cộng đồng.

Xóa bỏ định kiến và trao quyền cho người khuyết tật không chỉ là hành động nhân văn, mà là đầu tư cho sự phát triển bền vững của xã hội. Khi cơ hội được mở ra, nhiệm vụ được giao đúng, và nguồn lực được hỗ trợ phù hợp, người khuyết tật không chỉ hòa nhập mà còn dẫn dắt, sáng tạo và truyền cảm hứng.

Duy Anh