Lo ngại từ trào lưu “4 không” của giới trẻ

Những năm gần đây, trên mạng xã hội và trong đời sống thật, một bộ phận giới trẻ nổi lên với trào lưu gọi là “4 không”: không yêu, không kết hôn, không sinh con, không phụ thuộc. Dù mỗi cá nhân theo đuổi vì những lý do khác nhau, nhưng điểm chung là thái độ muốn tự quyết cuộc sống, giảm ràng buộc và tránh những trách nhiệm truyền thống.

Nhiều bạn trẻ coi “4 không” như một cách khẳng định rằng họ là người duy nhất chịu trách nhiệm cho đời mình.

Nhu cầu chính đáng về tự do cá nhân

Nhiều bạn trẻ coi “4 không” như một cách khẳng định rằng họ là người duy nhất chịu trách nhiệm cho đời mình. Công việc linh hoạt, thu nhập không ổn định, áp lực xã hội và mạng xã hội khiến họ muốn ưu tiên bản thân trước khi bước vào các mối quan hệ lâu dài.

Những áp lực kinh tế, khi chi phí nhà ở, chăm sóc y tế, giáo dục tăng cao cũng khiến nhiều người trẻ cảm thấy hôn nhân và sinh con là gánh nặng quá sức. Do vậy họ chọn 4 không như một cách “tự vệ”.

Ngoài ra, còn có không ít bạn trẻ lớn lên trong những gia đình có xung đột, bạo lực tinh thần, hoặc bố mẹ ly hôn. Điều này làm họ e dè với hôn nhân.

Với trào lưu 4 không, người trẻ nâng cao ý thức sống có trách nhiệm với chính mình. Nhiều bạn trẻ hiểu rằng họ có quyền nói “không” với những khuôn mẫu, phản ánh sự trưởng thành và tự chủ trong xã hội hiện đại.

Nhờ vậy, người trẻ tập trung phát triển năng lực cá nhân, ưu tiên cho sự nghiệp, tri thức, sức khỏe tâm lý, giúp họ trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.

Mặt khác, trào lưu này cũng có mặt tốt nhờ giảm các cuộc hôn nhân miễn cưỡng. Trong thực tế, có không ít cuộc hôn nhân diễn ra do sức ép “đến tuổi phải cưới”, dẫn đến mâu thuẫn, ly hôn. Việc giới trẻ cân nhắc kỹ càng có thể giúp chất lượng quan hệ tốt hơn.

Thông điệp cần lắng nghe

Nhiều người nêu câu hỏi: trào lưu 4 không có cực đoan, né tránh và suy giảm tính gắn kết xã hội?

Câu trả lời là có. Một số chuyên gia xã hội học cảnh báo: nếu giới trẻ quá đề cao quyền cá nhân mà thiếu trách nhiệm cộng đồng, xã hội dễ rơi vào tình trạng rời rạc, thiếu kết nối.

Thực tế, không phải bạn trẻ nào theo trào lưu cũng thực sự muốn “4 không”; đôi khi họ chỉ mệt mỏi, thất vọng hoặc sợ tổn thương. Điều này cần được nhận diện đúng để tránh sa vào lối sống cực đoan.

Nhiều bậc phụ huynh từ chỗ lo lắng khi thấy con em theo trào lưu 4 không, nay đã dần thấu hiểu, lựa chọn tôn trọng quyết định của con, miễn là con hạnh phúc. Họ đã hiểu điều người trẻ muốn là thay vì phán xét, cần đối thoại, thay vì ép buộc, cần tạo điều kiện; thay vì lo sợ, cần hiểu đúng và đồng hành.

Từ diễn đàn Quốc hội, có đại biểu đã bày tỏ lo ngại trước việc tốc độ già hóa dân số tăng nhanh, trào lưu 4 không của người trẻ và tỷ lệ sinh giảm mạnh. Nếu xu hướng này lan rộng, hệ thống an sinh xã hội sẽ chịu áp lực lớn.

Các chuyên gia cũng cho rằng, cần tôn trọng lựa chọn nhưng cần chính sách hỗ trợ người trẻ như cải thiện chính sách nhà ở, việc làm, thúc đẩy giáo dục giới tính và giáo dục cảm xúc, xây dựng môi trường sống an toàn, nhân văn, không áp đặt nhưng định hướng lối sống lành mạnh.

Không nên cực đoan

Lịch sử dân tộc ta từng chứng kiến những thế hệ thanh niên đầy hoài bão, tự nguyện gác lại học hành, tạm quên gia đình nhỏ của mình, thậm chí hy sinh cả tương lai riêng tư để lên đường cứu nước. Không ít người trong số họ ra đi khi chưa kịp yêu, chưa kịp cưới, hoặc đang dở dang lời hẹn ước. Bởi họ cùng chung một lựa chọn lớn: đặt lợi ích của Tổ quốc cao hơn lợi ích của bản thân. Bởi họ hiểu rằng nếu đất nước còn bị xâm lược, mọi giấc mơ cá nhân đều trở thành xa xỉ.

Không nên làm phép so sánh giới trẻ ngày nay đang ưu tiên cá nhân và quyền tự quyết (một giá trị chính đáng), với thế hệ cha anh đề cao tinh thần tập thể, sự hy sinh vì tương lai chung của đất nước. Nhưng sự khác biệt ấy đặt ra câu hỏi lớn: điều gì khiến thế hệ hôm nay dè dặt trước trách nhiệm để theo trào lưu 4 không?

Chúng ta đều biết, mỗi giai đoạn lịch sử có hoàn cảnh riêng và lựa chọn khác nhau. Trong hòa bình, người trẻ không cần gác lại ước mơ để ra trận, nhưng trách nhiệm với cộng đồng vẫn là điều không thể thiếu. Càng tự do, càng phải biết không bỏ rơi giá trị chung. Do vậy, tôn trọng 4 không, nhưng vẫn mong người trẻ cần thêm một chữ “có” - đó là “có trách nhiệm” với bản thân, với gia đình, với xã hội.

Đó chính là bản lĩnh để chọn cho mình một lối sống không cực đoan, không thờ ơ, và không quay lưng với những giá trị chung của cộng đồng, của dân tộc.

Duy Anh