Giai điệu sẻ chia

Bão lũ đi qua, để lại bao mất mát, đau thương cho người dân. Và giữa lúc hoạn nạn ấy, bên cạnh những chuyến xe cứu trợ vật chất, động viên kịp thời thì có một dòng chảy dịu êm lan tỏa mạnh mẽ, đó chính là âm nhạc. Những giai điệu cất lên là liều thuốc tinh thần, sẻ chia thầm lặng, kết nối ngọn lửa đoàn kết, tương thân tương ái.

Khắc họa những mất mát, đau thương

Từ lâu, âm nhạc Việt Nam đã hình thành một dòng nhạc trữ tình về chủ đề bão lũ. Đó là những ca khúc mà chỉ cần nghe tên, chúng ta như thấy lòng chùng xuống, như: “Quê em mùa nước lũ” của nhạc sĩ Tiến Luân, “Miền Trung ơi nước mắt lại rơi” của Thanh Hoài, “Chiều nước lũ” của Vinh Sử, “Tình ca sau đêm bão” sáng tác Quỳnh Hợp…

Ra đời từ năm 2000 để viết về trận lũ lịch sử ở Đồng bằng sông Cửu Long, bài hát “Quê em mùa nước lũ” đã nhanh chóng chạm đến cảm xúc người nghe. Sức mạnh của bài hát nằm ở nghệ thuật dùng hình ảnh đối lập. Nhạc sĩ mở đầu bằng một góc nhìn toàn cảnh, mênh mông và hoang tàn: “Không còn con sông, nước dâng tràn lên bãi bờ/Anh về quê em, khắp nơi như là biển khơi”. Tiếp theo sau đó là ống kính lia cận vào một chi tiết nhỏ bé, đơn sơ mà đầy ám ảnh: “Chập chờn mái tranh ngoi lên giữa ngọn triều dâng/Những đàn gà con bơ vơ đứng nhìn trời xanh”. Chính hình ảnh “đàn gà con bơ vơ” ấy, một sinh linh nhỏ bé, vô tội, bất lực trước trời xanh, đã gói trọn tất cả nỗi sợ hãi và sự bơ vơ của con người. Đó là một chi tiết đắt giá, nhân hóa nỗi đau mà không cần đến những lời lẽ đao to búa lớn.

Bộ đội Đồn Biên phòng Lũng Cú hỗ trợ người dân di dời đến nơi an toàn.

“Cơn bão” do nhạc sĩ Anh Quân phổ nhạc, phần lời do ca sỹ Mỹ Linh viết. Mỹ Linh từng chia sẻ ca khúc này làm chị khóc nhiều nhất trong album “Một ngày” vì được viết đúng thời điểm cơn bão Chanchu đổ bộ vào nước ta vào năm 2006. Ngày ngày xem tivi, đọc báo về hậu quả thương tâm của nó khiến chị không kìm được xúc động. Ca khúc được Mỹ Linh thể hiện cùng với cô con gái Mỹ Anh của mình: “Cơn bão đêm kéo qua, mang đi bình yên, những xóm làng nghèo xơ xác. Nhìn ánh mắt những bé thơ nay về đâu hỡi em, bơ vơ tìm mẹ thật ngơ ngác”.

Giai điệu bài hát da diết đầy cảm xúc qua giọng ca trữ tình của Diva Mỹ Linh. Đến nay bài hát vẫn được nhiều khán giả yêu thích bởi câu chuyện đầy thương cảm và những nhắn nhủ, gửi gắm niềm tin, nỗ lực con người hãy kiên cường vươn lên: “Dù cơn bão khiến cho em thơ không còn mẹ thương yêu/Nhưng niềm tin sẽ sáng lên, tình yêu sẻ chia những ngọt bùi/Cầm tay em nhé, giống như những ngày mẹ dành cho em/Cho em nụ cười trên môi rạng ngời/Hãy tin vào tương lai, vào cuộc đời, vào mọi người”.

“Miền Trung ơi nước mắt lại rơi” khắc họa nỗi đau bằng những hình ảnh cụ thể, biến con số thống kê thiệt hại thành nỗi đau hữu hình: “Những người vợ mất chồng, những em bé mất cha”. Ca khúc này của nhạc sĩ Thanh Hoài không chỉ dừng lại ở đó, tiếp tục chạm đến tầng sâu bi thương khi lồng ghép nỗi đau hiện tại với cả nỗi đau chiến tranh. Giai điệu của bài hát, mang âm hưởng da diết, ai oán, như một tiếng nấc nghẹn ngào: “Nước mắt chưa kịp khô vì nỗi đau chiến tranh để lại /Nay lại rơi vì bão lũ hoành hành”.

Chính từ sự thấu cảm sâu sắc này mà ý thức trách nhiệm được khơi dậy. Ca sĩ Anh Thơ  từng khẳng định trong nhiều buổi biểu diễn rằng: “Là một nghệ sĩ, tôi thấy mình cần có trách nhiệm ủng hộ, hướng tới đồng bào. Cất vang những lời ca để góp phần chia sẻ nỗi đau và sự mất mát của người dân do thiên tai”.

Đồng lòng, chia ngọt sẻ bùi

Bên cạnh giai điệu tái hiện sự đau thương, mất mát thì những bài hát lan tỏa nghĩa tình, kết nối tình người, tương thân tương ái luôn được cất vang. Những bài hát này không chỉ xoa dịu nỗi đau, mà biến sự xót thương thành sức mạnh đoàn kết. Ca khúc “Tình người mùa bão lũ” tạo ấn tượng với người nghe. Với lời ca trực diện, mộc mạc của tác giả Duy Hưng, bài hát vang lên không phải một lời hô hào sáo rỗng, mà như một lời nhắn nhủ chân thành từ trái tim: “Mỗi một người cùng nhau sẻ chia niềm đau”. Sự sẻ chia ở đây không phải là điều gì lớn lao, mà là những việc làm rất cụ thể, đời thường: “Nắm cơm, gói mì, lương khô cho đỡ đói lòng/Để vượt qua thời gian đắng cay này đây”.  Những câu hát giản dị này lan tỏa một thông điệp ý nghĩa: ai cũng có thể dang rộng vòng tay yêu thương. Không cần phải làm những điều gì vĩ đại, “chỉ một gói mì, một nắm cơm” cũng đủ để trở thành một sự chia sẻ quý báu, sưởi ấm đồng bào mình vượt qua cơn hoạn nạn.

Tinh thần đoàn kết của người dân trong bão lũ là nguồn cảm hứng sáng tác các ca khúc về đề tài bão lũ. Ảnh: Hoàng Hà

Ca khúc “Nghĩa tình mùa lũ” của nhạc sĩ Lê Hồng Phúc chọn một nốt trầm lắng, một góc nhìn đầy yêu thương. Giai điệu của bài hát mang mầu sắc “trữ tình, ngọt ngào”. Ca từ không hối hả thúc giục, mà như một lời thủ thỉ, một sự vỗ về. Ca từ nhấn mạnh vào “hy vọng” và “sự sẻ chia nhân ái”. Qua đó khẳng định rằng, sau khi nước rút, thứ ở lại không chỉ là “những đau thương”, mà còn “nghĩa tình” đậm sâu, là niềm tin rằng sự tử tế và đùm bọc sẽ luôn còn mãi: “Ngọt bùi bầu bí thương nhau/Mai đây nắng hồng về trên khắp nẻo đường quê/Kìa bao mái trường, chiếc cầu vui nhịp bước/Nụ cười em thơ trong nắng xuân rạng ngời, hoa nở ngập trời trên khắp miền quê hương”. Lời ca ấy gieo vào lòng người nghe niềm tin rằng, sự tử tế và đùm bọc sẽ luôn còn mãi, và một ngày mai tươi sáng chắc chắn sẽ trở lại.

Một bức tranh khác, tươi sáng và nhiều hy vọng hơn, được vẽ lên trong ca khúc “Khoảng trời của bé” của Nguyễn Duy Hùng. Điều đặc biệt là bài hát có tiết tấu nhanh, không gieo rắc nỗi u buồn dù cũng viết về những mất mát do bão lũ. Ở đó, người nghe thấy một tương lai khác cho những đứa trẻ không may mất cha, mất mẹ: các em được tìm thấy tình yêu thương từ chính cộng đồng, từ “tấm lòng của bao người”. 

Khi thiên tai, bão lũ có thể tàn phá nhà cửa thì chính âm nhạc lại là liều thuốc chữa lành, hàn gắn những vết thương trong tâm hồn, biến nỗi đau thành sức mạnh chung của cả dân tộc. Những ca khúc ấy, đều là minh chứng sống động cho tinh thần “tương thân tương ái”,  “lá lành đùm lá rách” của con người Việt Nam.

Giang Lam