Các diễn giả tham dự phiên thảo luận. (Ảnh: QUANG HÙNG)

Chiều 20/6, trong khuôn khổ Hội Báo toàn quốc 2025, phiên thảo luận "Nghị quyết 18 và yêu cầu đổi mới nhân sự báo chí" diễn ra chiều 20/6 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà báo, sinh viên tham dự Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025.

Hội thảo có sự tham gia của các diễn giả:

• Nguyễn Minh Đức - Tổng Biên tập Báo Hà Nội mới;

• Nguyễn Anh Vũ - Tổng Biên tập Báo Văn hóa;

• Nguyễn Văn Hoài - Tổng Biên tập Báo Nông thôn Ngày nay/Báo điện tử Dân Việt;

• Phạm Văn Tuấn - Giám đốc Trung tâm Báo chí và Truyền thông thành phố Hải Phòng;

• TS Phan Văn Kiền - Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội);

• TS Lê Thu Hà - Phó Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền);

• Nguyễn Phong Anh - Chuyên gia truyền thông và AI.

Nghị quyết 18 tạo thách thức, nhưng cũng mở ra rất nhiều cơ hội

Ông Phạm Văn Tuấn, Giám đốc Trung tâm Báo chí và Truyền thông Thành phố Hải Phòng cho biết, Hải Phòng là địa phương thứ ba trên cả nước thực hiện việc hợp nhất báo và đài phát thanh-truyền hình.

Đây là bước đi quan trọng nhằm thực hiện lộ trình sắp xếp lại các cơ quan báo chí theo Quy hoạch báo chí và tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW của Trung ương.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Tuấn thẳng thắn nhìn nhận: Việc hợp nhất các cơ quan báo chí với loại hình khác nhau đặt ra không ít thách thức, trong đó rõ nhất là sự thay đổi về tư duy và thói quen làm nghề của đội ngũ phóng viên, biên tập viên. “Một người làm báo in chuyển sang làm truyền hình sẽ phải học lại từ đầu cả về kỹ năng tác nghiệp và cách thể hiện nội dung”, ông nói.

Bên cạnh đó, khó khăn còn đến từ sự khác biệt trong cách thức tổ chức, văn hóa làm việc và cơ chế tài chính của từng cơ quan trước khi hợp nhất. Mỗi đơn vị có cách tính lương, nhuận bút, chế độ đãi ngộ khác nhau, đòi hỏi cần có thời gian để điều chỉnh, đồng bộ và thích nghi.

Ông Nguyễn Văn Hoài, Tổng Biên tập Báo Nông thôn Ngày nay/Báo điện tử Dân Việt.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Văn Hoài, Tổng Biên tập Báo Nông thôn Ngày nay/Báo điện tử Dân Việt cho biết, với đơn vị ông, việc thực hiện tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW, sắp xếp lại tổ chức đã được triển khai và chính thức đi vào vận hành từ ngày 1/3 vừa qua.

Sau 3 tháng triển khai, kết quả bước đầu cho thấy việc tinh gọn mang lại nhiều lợi ích hơn khó khăn, đặc biệt là về tính hiệu quả và sự đổi mới trong tư duy tổ chức.

Theo ông Hoài, sáp nhập không chỉ là quá trình cơ học về tổ chức, mà còn mở ra một không gian và động lực phát triển mới, giúp giải quyết những biểu hiện trì trệ, lối làm việc cũ kỹ vốn cản trở sự vận hành linh hoạt của một cơ quan báo chí trong thời đại mới.

“Chúng tôi nhìn nhận điều này giống như cách các doanh nghiệp thường xuyên tái cấu trúc – phòng ban nào không hiệu quả thì cắt bỏ”, ông ví von.

Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn thừa nhận, việc hợp nhất ban đầu không tránh khỏi những khác biệt về văn hóa làm việc, kỷ luật, ý thức lao động, nhất là khi các bộ phận đến từ các nền nếp khác nhau. Tuy vậy, môi trường mới với yêu cầu cao hơn cũng chính là động lực buộc mỗi cá nhân phải thích nghi, hòa nhập và nâng cao năng lực để bắt kịp guồng quay.

“Phóng viên hôm nay không thể chỉ biết viết tin, bài. Họ phải đa nhiệm – làm nội dung, tổ chức sự kiện, thậm chí tham gia vận hành các hoạt động kinh tế báo chí. Không còn mô hình 'nhiều người làm một việc', mà là 'một người làm được nhiều việc'”, ông Hoài nhấn mạnh.

Tổng kết lại, ông Nguyễn Văn Hoài khẳng định: Việc sáp nhập theo tinh thần Nghị quyết 18 không chỉ tạo ra sự thay đổi về tổ chức, mà quan trọng hơn, tạo ra cơ hội thúc đẩy nội lực, làm mới tư duy và xây dựng mô hình tòa soạn hiện đại, linh hoạt hơn trước thách thức của thời cuộc.

Quang cảnh phiên thảo luận.

Chia sẻ về quá trình sắp xếp tổ chức theo tinh thần Nghị quyết 18, Nhà báo Nguyễn Anh Vũ, Tổng Biên tập Báo Văn hóa cho biết, từ ngày 1/4, đơn vị đã tiếp nhận một số lượng nhỏ nhân sự – cụ thể là 5 viên chức từ Báo điện tử Tổ quốc. Dù quy mô không lớn, nhưng đây là một thay đổi có tính tổ chức, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chủ động từ cả hai phía.

"Việc tiếp nhận này không phải là điều bất ngờ, nhưng cũng gây ra những xáo trộn nhất định về bộ máy và phân công công việc", ông Vũ chia sẻ.

Trong quá trình tiếp nhận, Ban Biên tập đặc biệt chú trọng công tác tư tưởng, tạo điều kiện để các phóng viên mới hòa nhập với văn hóa làm việc của báo – vốn có những điểm khác biệt về cách vận hành, định hướng nội dung và phong cách tác nghiệp.

“Đội ngũ phóng viên từ Báo Tổ quốc đều là những người có kinh nghiệm, nhưng quá trình hòa nhập ban đầu vẫn ít nhiều chịu ảnh hưởng về tâm lý khi thay đổi môi trường làm việc và phong cách lãnh đạo”, ông Vũ thẳng thắn nhìn nhận.

Tuy nhiên, sau 2 tháng triển khai, ông cho biết “mọi việc đã tốt lên rõ rệt” và quá trình sáp nhập đã dần định hình sự ổn định, đồng thời tạo ra hiệu ứng tích cực trong nội bộ tòa soạn.

Một trong những điểm đáng chú ý là tinh thần cạnh tranh tích cực giữa các phóng viên sau khi hợp nhất. “Sự cạnh tranh về chất lượng sản phẩm báo chí đã thúc đẩy tinh thần nỗ lực, sáng tạo của đội ngũ. Việc phân công lại công việc theo thế mạnh cũng mở ra không gian phát triển mới, như tổ chức thêm sự kiện, mở rộng hoạt động bên lề nội dung báo chí”, ông nói.

Tổng Biên tập Báo Văn hóa khẳng định, Nghị quyết 18 không chỉ là một chủ trương sắp xếp tổ chức đơn thuần, mà là cú huých để các cơ quan báo chí đổi mới toàn diện.

“Đây là câu chuyện kích thích nội lực, buộc mọi đơn vị phải chuyển mình, phải nỗ lực, thích ứng nếu muốn tồn tại và phát triển trong thời đại mới”, ông Nguyễn Anh Vũ nhấn mạnh.

Chủ động đào tạo nhân lực báo chí thích ứng với xu thế

Tổng Biên tập Báo Hà Nội Mới Nguyễn Minh Đức.

Phát biểu tại diễn đàn, Tổng Biên tập Báo Hà Nội mới Nguyễn Minh Đức cho biết, một trong những thách thức hiện nay của tòa soạn Báo Hà Nội mới là cơ cấu nhân sự đang mất cân đối về độ tuổi. “Tuổi trung bình hiện nay của đội ngũ là 49 – điều này cho thấy chúng tôi đang thiếu hụt nghiêm trọng lực lượng trẻ, đặc biệt là ở các vị trí chuyên sâu về báo chí đa phương tiện”, ông chia sẻ.

Các vị trí như thiết kế đồ họa, công nghệ, quảng cáo trực tuyến, SEO hay phóng viên đa nền tảng đang rất cần nhưng chưa được bổ sung kịp thời. Trong khi đó, yêu cầu chuyển đổi số và sản xuất nội dung đa phương tiện đang đặt ra ngày càng rõ nét với các cơ quan báo chí.

“Tinh gọn bộ máy không đồng nghĩa với đủ người. Thực tế là nhiều vị trí việc làm vẫn còn đang thiếu, nhất là trong các mảng chuyên môn mới”, ông Đức nhấn mạnh.

TS Lê Thu Hà - Phó Viện trưởng Viện Báo chí-Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền).

Về góc nhìn đào tạo, TS Lê Thu Hà cho rằng, trong nhiều năm qua, sự thay đổi mạnh mẽ của thị trường truyền thông và yêu cầu ngày càng cao về nguồn nhân lực đã thúc đẩy các cơ sở đào tạo báo chí, trong đó có Học viện Báo chí và Tuyên truyền, chủ động đổi mới để thích ứng.

“Chúng tôi không đợi đến khi có Nghị quyết 18 mới thay đổi, mà đã sớm đón đầu xu thế về công nghệ, sáng tạo nội dung và yêu cầu mới từ thị trường lao động. Việc đào tạo ngày nay phải mang tính liên ngành, ứng dụng cao, để sinh viên khi tốt nghiệp có thể đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của các tòa soạn hiện đại”, bà Hà nhấn mạnh.

Trước những lo ngại về xu hướng tuyển sinh ngành báo chí giảm, bà Hà cho biết, thực tế lại cho thấy tín hiệu tích cực. “Tuyển sinh sau đại học đợt 1 năm nay tăng mạnh, nhiều nhà báo quay lại học để nâng cao trình độ. Ở bậc đại học, số lượng đăng ký chưa có biến động đáng kể. Và nếu có giảm, chúng tôi cũng xem đó là cơ hội để lựa chọn những người thực sự yêu nghề và sẵn sàng vượt qua thử thách”.

Theo TS Lê Thu Hà, sinh viên báo chí hiện nay không chỉ cần kỹ năng nghề truyền thống, mà còn phải rèn luyện các kỹ năng số, quản trị mạng xã hội, phân tích công chúng và nắm bắt xu hướng truyền thông mới. Bên cạnh đó, phẩm chất nghề nghiệp, đạo đức báo chí và kỹ năng mềm như giao tiếp, ứng xử và thích nghi với môi trường truyền thông biến động cũng là những năng lực cốt lõi được chú trọng.

TS Phan Văn Kiền - Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội).

Phát biểu tại diễn đàn, TS Phan Văn Kiền nhấn mạnh, trong bối cảnh báo chí đang thay đổi nhanh chóng và thực hiện sắp xếp tổ chức theo tinh thần Nghị quyết 18, điều quan trọng không phải là lo lắng về nguy cơ thất nghiệp, mà là chuẩn bị đủ kỹ năng, trình độ và tư duy để thích nghi với yêu cầu mới.

“Báo chí là một nghề đặc biệt. Dù không phải là trường nghề, nhưng trường đại học vẫn có trách nhiệm đào tạo sinh viên cả về tri thức, kỹ năng và phương pháp làm việc. Những gì sinh viên học được không chỉ để làm báo, mà còn có thể tạo ra sản phẩm, giá trị thực tiễn trong nhiều lĩnh vực truyền thông khác nhau”, ông Kiền chia sẻ.

Ông nhấn mạnh, đào tạo báo chí hiện nay không thể chỉ trông chờ vào nhà trường, mà cần có sự phối hợp từ tòa soạn, nhà trường và chính bản thân mỗi cá nhân. Đây là cách để xây dựng một thế hệ người làm báo vừa có nền tảng vững chắc, vừa đủ khả năng phát triển lâu dài trong tương lai.

Người làm báo phải học cách song hành và làm chủ AI

Chia sẻ tại diễn đàn, chuyên gia truyền thông và trí tuệ nhân tạo (AI) - Nguyễn Anh Phong cho rằng AI đang tạo ra những thay đổi căn bản trong hoạt động của tòa soạn báo chí. Nếu các vị trí như thư ký toàn soạn, phóng viên, biên tập viên thuần thục công cụ AI, năng suất lao động có thể tăng lên đáng kể, đặt ra câu hỏi thực tế: liệu có còn cần tuyển thêm người như trước?

Ông Phong chỉ ra rằng nhiều công việc đơn giản từng là bước đệm cho sinh viên mới ra trường, như gỡ băng phỏng vấn, xử lý văn bản... đang dần bị thay thế bởi các công cụ AI. Điều này đồng nghĩa với việc yêu cầu đầu vào đối với sinh viên báo chí ngày càng cao hơn, bởi họ phải chứng minh được năng lực vượt trội ngay từ khi mới bước chân vào nghề.

“Không cần sinh viên quá chuyên sâu ngay từ đầu, nhưng điều quan trọng là khả năng học hỏi nhanh và làm chủ công nghệ, phương thức sáng tạo mới”, ông Phong nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng việc ứng dụng AI không khiến người làm báo nhàn hơn – trái lại, áp lực tư duy sẽ tăng lên vì tốc độ phản ứng và xử lý thông tin của AI là cực kỳ nhanh. “Người dùng buộc phải ‘lái’ được AI. Làm việc song hành giữa con người và AI không còn là xu hướng, mà là tất yếu”, ông nói.

Theo chuyên gia Nguyễn Anh Phong, chỉ một nhóm nhỏ những người hiểu sâu và biết cách khai thác AI mới thực sự tạo ra khác biệt, do đó các cơ sở đào tạo cần chú trọng rèn luyện khả năng học hỏi, tư duy phản biện và năng lực sử dụng công cụ công nghệ một cách chủ động, không phụ thuộc.

“AI là công cụ hỗ trợ, không phải thay thế con người. Điều quan trọng là con người phải làm chủ được nó”, ông kết luận.

Về phần mình, ông Nguyễn Minh Đức – Tổng Biên tập Báo Hà Nội Mới khẳng định vai trò quan trọng của AI trong việc hỗ trợ tác nghiệp và quản lý báo chí hiện đại. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh: “AI không thể thay thế những giá trị vĩnh hằng của nghề báo, đó là đạo đức, tính nhân văn, trách nhiệm xã hội và bản chất chính trị của báo chí cách mạng”.

Theo ông, công nghệ chỉ là công cụ, còn nội lực và bản lĩnh người làm báo mới là yếu tố quyết định chất lượng thông tin và định hướng dư luận trong bối cảnh truyền thông đa chiều hiện nay.