Dành cả tuổi xuân cho rừng

Năm 2001, tốt nghiệp Đại học Nông nghiệp, kỹ sư trẻ Phạm Thị Thủy về công tác tại Trung tâm giống cây lâm nghiệp của tỉnh (nay là Trung tâm Giống cây lâm nghiệp thuộc Công ty cổ phần Đầu tư, dịch vụ, thương mại lâm nghiệp Long Bình An). Hơn 20 năm có lẻ gắn bó, tình yêu với rừng đã quá lớn nên khi đề cập đến các loài cây đang ươm, trồng trong khu vực vườn ươm của công ty, kỹ sư Thủy kể đầy nhiệt huyết.

Học nông nghiệp nhưng chị Thủy không học chuyên ngành lâm sinh, do vậy ngày mới vào làm việc, chị cũng chưa hiểu nhiều về đặc tính cây lâm nghiệp. Song quá trình làm việc, tình yêu với cây nảy nở, để rồi chị dành cả sự nghiệp cho việc nghiên cứu, khảo sát, sản xuất giống cây rừng, đặc biệt là cây keo - giống cây lâm nghiệp chủ lực của tỉnh hiện nay.

Trung tâm giống cây lâm nghiệp An Hòa hiện là đơn vị duy nhất trên địa bàn tỉnh được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận sản xuất được giống keo hạt nội thế hệ 2. Nhưng để có được giấy chứng nhận đó thì tập thể cán bộ, kỹ sư, công nhân Trung tâm mà trực tiếp là kỹ sư Phạm Thị Thủy đã phải mất bao 
công sức.

Kỹ sư Phạm Thị Thủy.

Dẫn chúng tôi vào đồi keo đang cho khai thác hạt giống thế hệ 2 phục vụ cho mục tiêu trồng rừng gỗ lớn của tỉnh, chị Thủy kể về những cây keo cỡ hơn một người ôm và bảo: Đó là những cây thế hệ 1 hay còn gọi cây “bố mẹ”, chúng đều có độ tuổi trên 10 năm. Và để có được thế hệ cây “bố mẹ” này, tập thể công nhân, cán bộ kỹ thuật mà trực tiếp là chị đã phải một nắng, hai sương đồng hành với cây từ khi còn là hạt giống.

Theo lời kỹ sư Thủy, hạt giống thế hệ 1 được nhập từ Viện cây lâm nghiệp Việt Nam, quá trình ươm, trồng cũng được thực hiện rất khoa học và sàng lọc kỹ lưỡng. Những cây keo thế hệ 1 được trồng theo từng lặp (tức hàng) mỗi lặp sẽ có ít nhất từ 5 cặp “gia đình” cây, mỗi gia đình cây là 3 thành viên.

Các gia đình đều có những đặc tính riêng mà chỉ có những người làm chuyên môn mới nhận ra kiểu hình, kiểu lá của chúng. Các lặp sẽ được đánh dấu để phân biệt và trong mỗi “gia đình” cây ở các lặp đều có nhật ký theo dõi quá trình sinh trưởng, chế độ chăm sóc và đặc tính của từng thành viên cây. Đến giai đoạn trưởng thành, những cây không đủ tiêu chuẩn sẽ được tỉa thưa, tạo điều kiện cho những cây có khả năng phát triển.

Thành viên cây hội đủ tiêu chuẩn thoát thân, chiều cao từ 15 - 20 mét, không sâu, bệnh hại, không phân cành, nhánh sớm sẽ được giữ lại để khai thác hạt làm giống. Vậy nên mỗi “gia đình” cây thường chỉ còn giữ lại 1 thành viên tốt nhất, thậm chí có một số “gia đình” không thể lưu giữ được thành viên do không đảm bảo các tiêu chuẩn để lưu giữ giống.

Cây từ 3 - 4 tuổi sẽ cho khai thác hạt, tuy nhiên để có chất lượng hạt tốt nhất là cây từ 5 đến trên 10 tuổi. Kỹ sư Thủy tâm sự, ngày ngày ở bên cây nên chị nhớ vị trí, đặc tính, kiểu hình, kiểu lá của từng thành viên cây, năng suất của từng cây. Nói rồi chị bảo, chị thương yêu người thân như nào chị yêu cây cũng như vậy nên chẳng thể rời xa.

Cần mẫn ươm những mầm xanh

Chăm sóc vườn cây “bố mẹ”, chị Thủy còn đảm nhận trách nhiệm chính về kỹ thuật ươm cây giống nguyên liệu. Chị Thủy bảo, ươm cây tưởng chừng như một việc rất nhẹ nhàng ai cũng có thể làm được nhưng người trong nghề mới hiểu. Một ngày của chị và những công nhân ươm cây giống bắt đầu từ sáng sớm tinh mơ khi mặt trời chưa thức giấc để ra vườn kiểm tra từng luống đất, bầu cây.

Kỹ sư Phạm Thị Thủy và lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiểm tra cây giống trước khi xuất vườn.

Ươm cây cũng rèn cho kỹ sư Thủy và anh em công nhân trong trung tâm đức tính cần mẫn, kiên trì. Chia sẻ về kinh nghiệm ươm cây giống, chị Phạm Thị Thủy bảo: Để cây giống phát triển và sinh trưởng tốt, cần phải tỉ mỉ trong từng công đoạn, từ khâu lựa chọn đất, hạt giống, đến khâu trộn đất, đóng bầu, gieo hạt và chăm sóc. Là cây thân gỗ nên chúng không ưa nước nhưng không phải vì thế mà không đảm bảo độ ẩm. Nguồn nước như dòng sữa để nuôi lớn cây non. Do vậy dù luống ươm được bố trí cao ráo, dễ thoát nước nhưng cũng phải luôn luôn giữ được độ ẩm ở cân bằng.

Chị Thủy chia sẻ, ươm cây non chẳng khác nuôi con mọn, chúng cũng cần được quan tâm, chăm sóc, nâng niu và bảo vệ. Mỗi dòng, mỗi loài cây có một đặc tính, đòi hỏi người ươm phải hiểu rõ. Cùng một giống keo đấy nhưng mỗi dòng lại đòi hỏi một quy trình chăm sóc khác nhau.

Như để minh chứng, chị Thủy bảo, đối với dòng keo hạt, phải lọc từng hạt trước khi gieo, trong quá trình gieo hạt vào bầu đất, độ ẩm trong bầu luôn luôn đạt ở mức 70 - 75%, khi mầm cây bật ra người ươm cây như chị phải chú ý từ con sâu, con kiến, tuyệt đối không để bất kỳ loại côn trùng nào xâm nhập gây hại cho cây non. Keo hạt là vậy, với dòng keo lai giâm hom, thời gian ươm có thể được rút ngắn nhưng phôi cây lại rất dễ “sốc” với những tác động ngoại cảnh, ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng, thậm chí là thất bại hàng loạt.

Chị Thủy lý giải, keo lai giâm hom là những mầm hom được cắt ra từ cây keo vật liệu hay còn gọi là keo bố mẹ. Mầm hom khi cắt ra khỏi cây vật liệu sẽ được chấm vào một loại dung dịch để kích thích ra rễ, đồng thời diệt trừ nấm khuẩn có hại trước khi cắm vào bầu đất. Chính vì được cắt từ cây vật liệu để tạo ra thế hệ cây mới nên sức kháng thể của cây hom ban đầu rất yếu, dễ bị tác động từ những yếu tố bên ngoài như nhiệt độ, độ ẩm….

Chị Thủy bảo, chỉ tháng trước thôi, hàng nghìn cây keo hom của trung tâm dù đã được chăm sóc rất kỹ lưỡng, che chắn, bảo vệ cẩn thận nhưng chúng cũng không thể chống chịu được tác động bất lợi của thời tiết, sinh trưởng kém, héo lá buộc phải hủy để giâm lại lứa keo mới.

Chị Thủy bộc bạch: Ươm hạt giống là phải nghĩ đến những rừng cây xanh tốt và chị thật hạnh phúc khi mỗi mùa trồng rừng, chị và tập thể công nhân của trung tâm gieo ươm và cung ứng hàng triệu mầm mon, mang lại màu xanh cho những cánh rừng.