Nói đến hát Then ở Thanh Tương không thể không nhắc đến ông Nguyễn Mạnh Thẩm, thôn Nà Đồn, người đã gắn bó với Then gần như cả cuộc đời. Năm nay, tuy đã gần 90 tuổi nhưng ông vẫn dành trọn tình yêu với loại cây đàn Tính, điệu Then của dân tộc mình. Ông cũng đang đi đầu trong việc truyền dạy tiếng đàn, lời hát đến cho thế hệ trẻ. Ông Thẩm chia sẻ: ông quê gốc huyện Lâm Bình và biết hát Then từ thời thanh niên thông qua các cuộc giao lưu văn hóa văn nghệ ở địa phương. Khi tham gia quân ngũ ông được học thêm nhiều làn điệu mới để phục vụ công tác biểu diễn văn nghệ của đơn vị. Có lẽ tình yêu đối với hát Then đã ngấm vào máu thịt, nên khi rời quân ngũ về địa phương, ông vẫn tự mày mò, sáng tác thêm các làn điệu Then mới phù hợp với đời sống phát triển hiện nay. Các trường học trên địa bàn xã đã mời ông đến để trò chuyện và dạy học sinh những thanh âm đầu tiên của hát Then, đàn Tính.

 Nghệ nhân Nguyễn Mạnh Thẩm, thôn Nà Đồn, xã Thanh Tương (Na Hang) hướng dẫn các học viên cách chơi đàn Tính.

Năm 2014, sau khi Ủy ban nhân dân huyện Na Hang có chương trình hỗ trợ đàn Tính cho các câu lạc bộ với số tiền 700 nghìn đồng mỗi chiếc, đây là động lực tiếp thêm cho các CLB đàn Tính các xã được hoạt động hiệu quả và thuận lợi hơn. Năm 2020, xã Thanh Tương đã thành lập CLB hát Then đầu tiên với hạt nhân là Câu lạc bộ hát Then tại thôn Nà Đồn với 15 thành viên do nghệ nhân Nguyễn Mạnh Thẩm làm cố vấn, Phó Chủ tịch UBND xã phụ trách mảng văn hóa làm Chủ nhiệm. Các thành viên hàng tuần tập trung ở nhà văn hóa để giao lưu, luyện tập. Nhờ có sự hướng dẫn tận tình, chu đáo của ông Thẩm mà các hạt nhân văn nghệ đều biểu diễn thuần thục, tham gia các hội thi trong huyện đều đoạt giải cao. Giờ đây phong trào Then đã lan ra các thôn khác và trong khối trường học.

Anh Chẩu Sơn Tùng, cán bộ Văn hóa - Xã hội xã cho biết, năm 2021, do khó khăn dịch bệnh nên việc mở các lớp hát Then, đàn Tính của xã bị gián đoạn, tuy nhiên các thành viên trong câu lạc bộ vẫn cố gắng luyện tập, ai cũng mong muốn thuần thục các điệu hát của dân tộc mình để lan tỏa đến những người xung quanh. Là hạt nhân của CLB hát Then của xã, chị Dương Thị Nhớ, học viên cho biết: những khúc hát dập dìu, những lời ca nhẹ nhàng đi vào lòng người, tiếng đàn Tính âm vang lảnh lót làm không khí của lớp học trở nên vui tươi, ấm áp.

Câu lạc bộ hát Then thôn Nà Đồn, xã Thanh Tương (Na Hang).

Tình yêu đối với hát Then còn được duy trì, phát triển rộng khắp ở các thôn, cơ quan, đơn vị trên địa bàn xã. Những hạt nhân là ông Nguyễn Mạnh Thẩm, bà Hoàng Thị Yêu ở thôn Nà Đồn; bà Lưu Thị Liên, bà Ma Thị Vịnh ở thôn Nà Thôm; cô Triệu Thị Nhâm, giáo viên Trường Tiểu học Thanh Tương... là những người hát Then thành thạo. Nhiều người biết đánh đàn Tính và sáng tác những làn điệu Then mới đã bồi đắp cho kho tàng Then ngày càng phong phú và hấp dẫn hơn. Cô giáo Triệu Thị Nhâm, Trường Tiểu học Thanh Tương nói, cô biết hát Then từ thủa nhỏ. Những ca từ của hát Then mang nhiều ý nghĩa về giáo dục tình yêu quê hương, đất nước, răn dạy con cái cách đối nhân xử thế... nên rất phù hợp khi đưa vào nhà trường. Chính vì vậy, cô đã truyền tình yêu hát Then đến với học trò của mình. Mỗi năm học lại có thêm hàng chục học sinh được truyền dạy hát Then, góp phần gìn giữ loại hình văn hóa đặc sắc này.

Với việc mở các lớp học hát Then là dịp để các địa phương đẩy mạnh phong trào văn hóa văn nghệ, đặc biệt là ở các điểm làm du lịch cộng đồng. Thông qua các đội văn nghệ tại các điểm du lịch cộng đồng Homestay sẽ góp phần đẩy mạnh công tác quảng bá hình ảnh của địa phương và bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc đến với du khách gần xa.