Sản xuất các mặt hàng xuất khẩu tại Công ty cổ phần May Bắc Giang. (Ảnh Ngọc Mai)

Hai tháng đầu năm 2023, kinh tế-xã hội tiếp tục đà phục hồi. Sản xuất, kinh doanh tiếp tục tăng trưởng nhờ nhu cầu tiêu dùng trong nước trở lại bình thường sau Tết trong khi hoạt động thương mại, dịch vụ vẫn giữ được xu hướng tăng cao.

Đối mặt nhiều khó khăn mới

Nhắc đến những điểm sáng trong bức tranh kinh tế-xã hội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh tình hình kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, các cân đối lớn của nền kinh tế tiếp tục được bảo đảm; điều hành chính sách tiền tệ chủ động thích ứng với biến động trên thị trường; thu ngân sách nhà nước đạt kết quả tích cực, chi ngân sách đáp ứng kịp thời các nhiệm vụ. Hoạt động đầu tư phát triển cũng có tín hiệu tích cực khi vốn đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước tăng 18,3% so cùng kỳ.

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký cấp mới cao gấp 2,8 lần; cán cân thương mại xuất siêu 2,3 tỷ USD. Thị trường tiền tệ cơ bản ổn định, lãi suất cho vay bắt đầu có xu hướng giảm; thanh khoản hệ thống ngân hàng được bảo đảm; điều hành tỷ giá phù hợp với diễn biến thị trường và đáp ứng nhu cầu ngoại tệ trong nước. Hai tháng đầu năm, thu ngân sách tăng cao so cùng kỳ, nhất là thu nội địa. Lạm phát được kiểm soát ở mức phù hợp.

Tuy nhiên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng hết sức lưu ý trước những khó khăn, thách thức đối với nền kinh tế ngày càng gia tăng. Đó là thị trường xuất khẩu suy giảm, thị trường bất động sản gặp nhiều khó khăn ảnh hưởng trực tiếp đến “sức khỏe” của các doanh nghiệp trong ngành. Cùng với đó, rủi ro trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện đang tác động trực tiếp, rõ nét hơn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh cũng như thị trường tài chính, tiền tệ, lao động, việc làm trong nước và có thể tác động đến mục tiêu tăng trưởng kinh tế quý I.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) cho rằng, mặc dù bức tranh kinh tế hai tháng đầu năm có nhiều điểm sáng nhưng đang bộc lộ rất nhiều khó khăn. Thể hiện ở chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) hai tháng đầu năm ước giảm 6,3% so cùng kỳ; kim ngạch xuất khẩu hàng hóa sang một số thị trường chủ yếu giảm… và nhất là tình hình “sức khỏe” của cộng đồng doanh nghiệp.

Thông thường, tỷ lệ doanh nghiệp rời bỏ thị trường trong những thời điểm khó khăn chỉ bằng khoảng 50-70% so với tổng số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quay trở lại hoạt động. Nhưng hai tháng đầu năm, tổng số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động, phá sản đã vượt xa so với tổng số doanh nghiệp được khai sinh và tái gia nhập thị trường. Đây là hiện tượng chưa từng có từ trước tới nay, cho thấy cộng đồng sản xuất, kinh doanh đang ở trong giai đoạn rất khó khăn.

“Cần tập trung cải thiện môi trường kinh doanh, tháo gỡ những điểm nghẽn để thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh, củng cố niềm tin cho nhà đầu tư, doanh nghiệp”, Tiến sĩ Cấn Văn Lực đề xuất.

Giảm lãi suất, thuế, phí

Trong các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của công tác điều hành thời gian tới, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, cần thực hiện chính sách tài khóa có trọng tâm, trọng điểm. Trong đó tập trung hỗ trợ doanh nghiệp, người dân để giảm áp lực chi phí đầu vào, thúc đẩy sản xuất và giảm giá đầu ra nhằm kiểm soát lạm phát. Đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua giải ngân vốn đầu tư công, chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội.

Đối với mục tiêu kiểm soát lạm phát, người đứng đầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, cần thực hiện đồng thời cả chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ nhưng chính sách tài khóa phải đóng vai trò quyết định. Do đó, cần xây dựng, bổ sung ngay các giải pháp hỗ trợ, nhất là thuế, phí và sớm hoàn thuế giá trị gia tăng cho doanh nghiệp.

Cụ thể là các phương án miễn, giảm, giãn, hoãn thuế, phí, tiền sử dụng đất cho doanh nghiệp, người dân và đẩy nhanh hoàn thuế giá trị gia tăng, tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp trong các thủ tục xuất, nhập khẩu.

Đồng tình với quan điểm này, Tiến sĩ Phan Đức Hiếu, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội phân tích: Hiện nay, những bất cập về thể chế không còn là lý do hàng đầu gây khó khăn, thách thức cho hoạt động sản xuất, kinh doanh vì những khó khăn khác đã vượt lên. Nếu để doanh nghiệp buộc phải rút khỏi thị trường, khả năng gia nhập trở lại là rất khó cho nên các cơ quan điều hành cần tiếp tục có giải pháp hỗ trợ về dòng tiền, lao động để doanh nghiệp cầm cự, duy trì hoạt động tối thiểu.

Đã có rất nhiều giải pháp được ban hành, yêu cầu đặt ra hiện nay là cần có những hành động cụ thể, quyết liệt và sớm triển khai các giải pháp đó. “Trong thời điểm đang xuất hiện nhiều khó khăn mới, Chính phủ cần xem xét tiếp tục điều chỉnh hoặc bổ sung thêm giải pháp hỗ trợ đã có như kéo dài chính sách hỗ trợ tài khóa thông qua miễn, giảm, giãn một số loại thuế, phí và lệ phí, tiền thuê đất… Những giải pháp được thực hiện phải bám sát khó khăn của cộng đồng doanh nghiệp để bảo đảm đem lại hiệu quả thiết thực.

Đối với những khó khăn nội tại của nền kinh tế như vấn đề thị trường bất động sản, phải có giải pháp căn cơ và đưa ra thông điệp để củng cố niềm tin cho nhà đầu tư, hỗ trợ thị trường phát triển lành mạnh, bền vững và hiệu quả”, Tiến sĩ Phan Đức Hiếu nói.

Liên quan chính sách tiền tệ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, giải pháp quan trọng hiện nay là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phấn đấu giảm mặt bằng lãi suất huy động và cho vay; rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tiếp cận vốn vay của doanh nghiệp và người dân. Cùng với đó là giữ ổn định tỷ giá và thị trường ngoại tệ, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan trong điều hành chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an toàn hệ thống ngân hàng.