Ngôi nhà gỗ, lợp mái ngói âm dương ngả màu rêu phong của đồng bào Dao Tiền ở Khâu Tràng.

Đến thôn Khau Tràng, xã Hồng Thái, ấn tượng đầu tiên với du khách đó là những ngôi nhà lợp mái ngói âm dương. Những mái ngói đã phủ đầy rêu phong như minh chứng cho sự tồn tại với thời gian của chúng với chủ nhân của mỗi ngôi nhà. Hiện nay, thôn Khau Tràng có 56/94 hộ gia đình có nhà ở là nhà gỗ theo kiến trúc truyền thống mái lợp ngói âm dương của người Dao Tiền.

Tiếp chuyện chúng tôi trong căn nhà mái ngói âm dương, ông Bàn Quý Tỉnh, người có nhiều năm tìm hiểu, lưu giữ văn hóa dân tộc Dao Tiền cho biết, nhà lợp mái ngói âm dương là một sáng tạo của người xưa trong xử lý hệ thống bao che công trình, bởi nó có độ dày khá cao. Cấu tạo vồng ngửa vồng úp giúp tạo nên một khoảng trống giữ khí, thông gió cho mái nhà. Do vậy nhà lợp ngói âm dương thường mát hơn trong mùa hạ, ấm hơn trong mùa đông.

Cổng nhà được xây dựng bằng đá cuội, lợp mái ngói âm dương tạo nên vẻ độc đáo thu hút khách du lịch.

Nếu như bờ hồi, bờ nóc, bờ chảy được làm tốt, mái có độ cong võng vừa phải và đảm bảo độ dốc tốt để hạn chế sự đọng thấm nước ở mặt trên thì mái ngói âm dương có tuổi thọ khá cao trên 50 năm mới bị xuống cấp. Cách lợp ngói âm dương cũng đơn giản hơn các loại ngói khác. Mỗi mái nhà chỉ cần đóng thanh gỗ ngang cách nhau khoảng 50 cm, các thanh gỗ dọc được đóng đinh với 2 khoảng cách 10 cm và 15 cm so le nhau để xếp lần lượt các hàng ngói úp ngửa lồng vào nhau. Rãnh rộng 15 cm đặt ngói ngửa, rãnh rộng 10 cm úp ngói sấp.

Không chỉ riêng gia đình ông Bàn Quý Tỉnh, mà ở Khau Tràng nhiều hộ người Dao Tiền có nhà mái ngói âm dương tuổi đời từ vài chục đến cả trăm năm. Những ngôi nhà này cũng tạo nên bản sắc văn hóa riêng biệt của người Dao Tiền ở Hồng Thái. Những năm gần đây khi du lịch phát triển, du khách biết đến Hồng Thái nhiều hơn thì những mái nhà âm dương cũng góp phần tạo nên sức hút du lịch khi du khách đến với Hồng Thái.

Du khách thích thú chụp ảnh kỷ niệm tại ngôi nhà chị Bàn Thị Thương.

Dẫn chúng tôi đi thăm ngôi nhà, chị Bàn Thị Thương chia sẻ: Mấy năm gần đây, du khách đến với Hồng Thái ngày một đông hơn, chị đã dựng thêm một ngôi nhà nữa để làm dịch vụ đón khách. Ngôi nhà gỗ, lợp mái ngói âm dương được bài trí theo phong cách nhà truyền thống, trước hiên nhà treo những quả ngô giống hay những vật dụng trong đời sống sinh hoạt hàng ngày. Bên trong những chiếc giường ngủ dành cho khách được trang trí bằng chất liệu thổ cẩm, những chiếc gối, vỏ chăn làm từ chất liệu thổ cẩm, thêu những hình hoa văn đẹp mắt của đồng bào Dao Tiền tạo nên sự độc đáo mới lạ thu hút khách du lịch đến với Khâu Tràng từ khắp mọi miền đất nược.

Xã Hồng Thái là miền du lịch nổi tiếng của xứ Tuyên. Nơi đây có những rừng lê bạt ngàn, có ruộng bậc thang kỳ vĩ, có văn hóa bản địa đặc sắc của người Dao Tiền. Trong bức tranh du lịch chung ấy, những ngôi nhà lợp mái ngói âm dương của người Dao Tiền ở thôn Khau Tràng cũng đang góp phần tạo nên dấu ấn riêng biệt của vùng đất xinh đẹp này.